Zeeland 28.4
ende deelthema's aan de orde. Genoemd kunnen
worden: de achterliggende geallieerde militaire
strategie, de relatie tussen Montgomery's Market
Garden en de gevechten in Zeeland, de terugtocht
van het Duitse 15-e leger, de onthutsende opera
ties in Zeeuws-Vlaanderen, de plannen om aan de
Schelde een electrifying impact te bewerkstelligen,
het idee van de Canadese generaal Guy Simonds
voor de inundatie van Walcheren, het uiteinde
lijke 'openen' van de haven van Antwerpen (het
achterliggende militair-logistieke hoofddoel) en
de nalatenschap van de Slag om de Schelde.
Het is allemaal uitstekend uitgewerkt. Het
historische verhaal wordt helder verteld. De feiten
kloppen eigenlijk altijd. Inserts, passages die los
staan van de hoofdtekst, met archiefmateriaal of
autobiografische opmerkingen van ooggetuigen,
maken het boek extra plezierig leesbaar. Ze zijn
naast en tussen het lopende verhaal geplaatst.
Dit heeft tot gevolg dat de lezer, terwijl hij/zij de
hoofdlijn van het betoog volgt, vanuit de oog
hoeken ook het perspectief van commandanten,
vechtende soldaten, of de ervaringen van Zeeuw
se slachtoffers meekrijgt. Op inhoudelijk vlak is
zoals gezegd de grote kracht van het boek vooral
dat het voortdurend de complexe relatie ver
disconteerd tussen het militaire optreden en de
effecten daarvan op landschap, steden en bevol
king van Zeeland. De auteurs gaan veel uitgebrei
der dan andere literatuur in op het verwoestende
effect van de slag, zelfs na na de bevrijding, toen
de dijken moesten worden gedicht, het probleem
van de rouwverwerking en wederopbouw begon
en de 'nalatenschap' van de Slag om de Schelde
startte. Die focus op de relatie tussen militair
optreden en de Zeeuwse context geeft het boek
grote meerwaarde.
Wat verder erg gewaardeerd moet worden
is dat de beschrijvende hoofdstukken geregeld
worden afgesloten met boeiende analytische
slotdelen. Na de verhalen over de gebeurtenissen
wordt even afstand genomen en de vraag naar de
(historische) betekenis gesteld. Fouten en misstan
den van de geallieerden worden daarbij niet uit
de weg gegaan. Zo zijn de auteurs erg kritisch op
de langzame planning en uitvoering van operatie
Suitcase, waardoor de mogelijkheid werd gemist
om vanuit Antwerpen noordelijk door te stoten
en in een eerder stadium Zeeland af te grendelen
(p. 329). Ook hoofdstuk 9 over operatie Switch
back (pags. 109-118) is absoluut niet mals over
de strijd om Zeeuw- Vlaanderen, die inderdaad
gruwelijk was. De vermeende militaire effecten
van de dijkdoorbraken bij Westkapelle, Vlissin-
gen en in Noord-Walcheren worden eveneens,
en terecht, genuanceerd (pags. 185-194). Toch
ontbreekt de nuance zeker niet. De auteurs weten
zich ook goed te verplaatsen in de geallieerde
militaire (on)mogelijkheden en de dilemma's
waarvoor de aanvallers stonden. Een mooi voor
beeld is de passage over het gebruik van brute
force (pags. 144-146). De auteurs gebruiken het
concept om een verklaring te bieden voor het in
retrospectief nogal lompe en gewelddadige optre
den van de geallieerden. De redenering luidt, en
dit overtuigt, dat het gezien de omstandigheden
eigenlijk wel begrijpelijk was dat de geallieerden
hun eigen superioriteit op materieel en technisch
vlak wilden uitbuiten tegen een tegenstander
die tactisch en manoeuvre-technisch nog steeds
gevaarlijk bleef. Het Brits-Canadese leger had
weinig reserves en het kon nauwelijks verliezen
opvangen. Om de eigen mensen te sparen noopte
dit tot het inzetten op materiaal, vuurkracht en
munitie. De militaire logica kortom gebood dat
'het metaal' het werk moest doen in plaats van
'het vlees'. Zo kan inderdaad het streven naar
een electrifying impact beter begrepen worden, en
daarmee de overdadige artilleriebeschietingen,
plus de talloze bombardementsvluchten, de inzet
van vlammenwerpers en het volledig onder water
zetten van Walcheren zonder medeweten van de
Nederlandse regering.
Natuurlijk zijn er wel een paar kritische kant
tekeningen te plaatsen. Slag om de Schelde is een
publieksboek. Het gevolg daarvan is dat het op
krijgswetenschappelijk detailniveau onvermijde
lijk soms concessies doet. Dit leidt er bijvoorbeeld
toe dat de exacte gevechtshandelingen op laag
tactisch niveau niet altijd goed zijn te volgen.
Boekbesprekingen
147
