Dan is opeens sprake van 'keiharde gevechten'
of van 'een regen van granaten'. Dat verheldert
weinig. Slag om de Schelde is verder, vooral wat
betreft vormgeving, een traditioneel boek. Het is
uiteraard een kwestie van smaak, maar juist door
de zeer indrukwekkende rijkdom aan foto- en
illustratiemateriaal had het een iets gedurfdere
opmaak verdient. Wat vooral merkwaardig is, is
dat het boek niet is geannoteerd. De vervelende
situatie ontstaat nu dat militairen en burgers
worden aangehaald, of operatiebevelen worden
geciteerd, zonder dat duidelijk wordt waar die
passages precies vandaan komen. Alleen bij de
inserts wordt aan bronvermelding gedaan. Het is
heel jammer, want nu kan het boek eigenlijk niet
het standaardwerk worden dat het gezien de grote
kwaliteit zeker zou kunnen zijn. Voor vervolgon
derzoek is dit een serieus probleem.
Op inhoudelijk vlak is nog het meeste af te
dingen op de claim die in de ondertitel zit ver
borgen. De auteurs lijken van mening dat de Slag
om de Schelde 'de beslissing leverde in de strijd
om West-Europa' (o.a. pag. 333). Dat is nogal een
stevige claim. Dit plaatst het boek in de hoek van
literatuur over decisive battles. Wat zijn de feiten?
Antwerpen was op 4 september 1944 vrijwel on
beschadigd in handen gevallen van de geallieer
den. Op 26 november pas, na de zware gevechten
om de Westerschelde, kon het eerste geallieerde
schip er lossen (pags. 277-287). Uit de hoeveel
heid goederen die daarna werden overgeslagen
wordt door de auteurs afgeleid dat de Slag om de
Schelde de beslissing leverde aan het westfront
(pag 284). Maar juist uit diezelfde gegevens blijkt
ook dat tegelijkertijd minstens net zo veel mate
riaal nog steeds via Zuid-Frankrijk werd overge
slagen en dat Cherbourg en de kleinere Norman-
disch-Bretonse havens samen grotere tonnages
vracht verwerkten dan Antwerpen. Het is dus
maar de vraag of de overslag van de goederen in
Antwerpen (40% van het totaal gedurende slechts
vijf maanden) voor de geallieerde legers vanaf
december 1944 tot mei 1945 echt 'beslissend'
mag worden genoemd. Stel nu dat Antwerpen
onbruikbaar was gebleven? Eisenhower had dan
ongetwijfeld het zwaartepunt van de aanval op
Duitsland naar de zuidelijke Amerikaanse sector
verschoven. Met andere woorden, Antwerpen was
zeker erg belangrijk en de Slag om de Schelde
daarmee ook, maar beslissend?
Toch is dit spijkers op laag water zoeken.
De bezwaren wegen zeker niet op tegen de zeer
grote verdiensten van Slag om de Schelde. Het is
ontegenzeggelijk een goed en uitermate belang
rijk boek. Het levert een fenomenale hoeveelheid
interessante feiten en inzichten. Het is uitstekend
geschreven, rijk geïllustreerd en kent vooral een
evenwichtige verhouding tussen de beschrijving
van de militaire operaties en grote gevolgen
daarvan voor Zeeuwse eilanden. Het wordt zon
der enige twijfel de komende jaren hét boek dat
als eerste zal worden geraadpleegd door iedereen
die het oorlogstoneel in Zeeland beter wil leren
begrijpen. Slag om de Schelde kan van harte
worden aanbevolen.
Henk de Jong.
Nederlandse Defensie Academie Faculteit Militaire
wetenschappen Sectie Militaire Geschiedenis
Carla Rus, Breekbare helden. Het verzet in Zeeland
1940-1944. Uitgeverij Het Paard van Troje. Goes,
2019. ISBN 978-90-71937-7704. NUR 689.
22,50.
Eind oktober/begin november 1944 was het
grootste deel van Zeeland bevrijd van de Duitse
overheersing. Alleen het eiland Schouwen-
Duiveland was nog bezet. In het bevrijde deel
likte men de wonden. Vooral West-Zeeuws-
Vlaanderen lag vrijwel geheel in puin en
Walcheren stond onder water. Direct na de
bevrijding vonden overal onverkwikkelijke
gebeurtenissen plaats, bijvoorbeeld in de vorm
van het afknippen van de haren van vrouwen die
relaties hadden onderhouden met Duitse soldaten.
De verstandige Engelse town mayor van Goes
verbood deze activiteit vrijwel onmiddellijk, al
wil de dorpsroddel in Goes ons doen geloven
148
Boekbesprekingen
