Zeeland 28.4
Breekbare helden
dat De Roo, verzetsman en tijdelijk eerste
burger, daaraan meewerkte omdat zijn dochter
aan de beurt was. Mensen die door andere
mensen werden aangeklaagd voor hun houding
in bezettingstijd kwamen net als NSB-ers in
kampen terecht. Meestal duurde het even voordat
besluiten werden genomen over de juistheid van
de beschuldigingen.
In de jaren na de bevrijding verscheen er in
Zeeland een reeks boeken en boekjes over de
Tweede Wereldoorlog. Dat waren vaak plaat
selijke geschiedenissen, zoals die over Goes en
over Noord-Beveland, vlak na de oorlog te boek
gezet door de journalist N.J. Karhof, waarin al
onmiddellijk werd uitgegaan van de tegenstelling
tussen goed en fout. Veel wetenschappelijker
is Het Grote Gebod, dat in 1951 verscheen bij
Kok in Kampen, in twee kloeke delen over het
verzet in Nederland. Maar daarin komt Zeeland
en dan met name Zuid- en Noord-Beveland er
maar bekaaid van af. Dat Bevelandse onderdeel
is geschreven door K.C. van Spronsen onder
zijn pseudoniem van Rudolf van Reest, een niet
onbekende romancier, die in Goes bij het verzet
betrokken was. Waarom hij weinig aandacht aan
Goes en omstreken besteedde, zich er in feite met
een Jantje van Leiden afmaakte, weten we niet.
Goes was niet alleen een broeinest van de NSB in
de oorlog, het was ook de plaats met het grootste
aantal verzetsmensen. Trouwens in grote delen
van Zeeland was er sprake van veel verzet tegen
de Duitse overheersing. In West-Zeeuws-Vlaan-
deren vindt thans onderzoek plaats naar de mate
waarin de mensen deelnamen aan het verzet, en
voorlopige cijfers wijzen uit, dat ook daar, net als
in Goes, sprake was van veel oppositie in woord
en daad tegen de bezetter. Het merendeel van het
Goese en Bevelandse verzet was lidmaat van de
Gereformeerde Kerk. Van Reest moet behoorlijk
zijn ingelicht over de gang van zaken. Misschien
speelt zijn overgang vlak na de oorlog naar de
Vrijgemaakt Gereformeerde Kerk hier een rol. De
Vrijmaking was een gebeurtenis die op heftige
wijze dwars door de kerk ging, met wederzijdse
verkettering. Het is niet meer mogelijk om aan al
de verzetsmensen te vragen waarom zij de bezet
ter gingen bestrijden. Verreweg de meesten zijn
inmiddels overleden. Jaap Rus merkte slechts op:
'we waren gewone mensen, gewone bange jon
gens en meisjes, die vonden dat ze iets moesten
doen.' En waarom zoveel uit de Gereformeerde
Kerken? Die vormden in die tijd van verzuiling de
meest krachtige zuil.
Over de geschiedenis van Zeeland tijdens de
Tweede Wereldoorlog kwamen in de jaren tachtig
twee boeken uit van De Bree en Van der Ham.
Die laten het verzet niet onbesproken, maar gaan
voort in de standpuntbepaling uit Het Grote Ge
bod. Nog in 2018 ziet het Historische Nieuwsblad
Zeeland als een blinde vlek, een provincie waar
nauwelijks verzet is gepleegd, wat men vooral
wijt aan de lijdelijke houding van de Zeeuwen en
aan de geïsoleerde ligging van de provincie.
Nu is er dan eindelijk een baanbrekend werk
dat de geschiedschrijving over het verzet in
Zeeland en met name Midden-Zeeland behoorlijk
op zijn kop zet. Eerder verschenen publicaties
blijken nu erg onvolledig te zijn geweest, zelfs de
wetenschappelijke werken, die op verzoek van de
provincie Zeeland werden geschreven. Misschien
is dat een gevolg van het toentertijd ontbreken
van schriftelijke bronnen, die nu wel beschikbaar
zijn maar in de jaren tachtig en negentig nog
niet. Carla Rus had daarnaast een uitstekende,
mondelinge bron tot haar beschikking, namelijk
haar vader, Jaap Rus, die als HBS-leerling al in
het verzet terecht kwam.
Boekbesprekingen
149
