Zeeland 28.4
W. DIRKSEN
Gezag en geld in Zeeland
1572-1576
Van Revolte tot Pacificatie
verzet te gaan. Het valt ook de Zeeuwen te ver
wijten dat zij ogenschijnlijk niets hebben gedaan
om nuances aan te brengen in dat ontstane beeld.
Begrijpelijk is dat wel: Zeeuwen spreken als ze
het over geschiedenis hebben altijd van 'voor en
na de Ramp.' Alsof de oorlog niet meer is geweest
dan een incident. Misschien dat daarom de Slag
om de Schelde, de grootste en bloedigste slag in
ons land in najaar 1944, zo lang in het vergeet
boek heeft gezeten.
Allie Barth
Oud-archivaris van Goes
Wim Dirksen, Gezag en geld in Zeeland, 1572
1576. Van Revolutie tot Pacificatie. Werken
uitgegeven door het Koninklijk Zeeuwsch
Genootschap der Wetenschappen, deel
18. Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der
Wetenschappen, 2018. 789 pagina's. ISBN 978
90-70534-57-8, prijs 58,-.
Voor het gewest Zeeland had de Nederlandse
Opstand, de Tachtigjarige Oorlog, diepgaande
gevolgen. Allereerst vormde de Scheldemonding
decennialang het front, niet alleen op de rivier
zelf, maar ook in wat later Zeeuws-Vlaanderen
zou worden. Ten tweede verschoof Zeeland
van het centrum van de Lage Landen naar de
periferie van de Republiek. En ten derde kreeg
het gewest een nieuw staatsbestel in de vorm van
de Staten van Zeeland, waarin de steden waren
vertegenwoordigd, en een nieuwe gewestelijke
administratie. Over dit laatste gaat Gezag en geld
in Zeeland. Hoe kwam het nieuwe gewestelijke
gezag in Zeeland in de beginjaren van de
Opstand, van de overgang van Vlissingen in april
1572 tot de Gentse vrede van november 1576, tot
stand? En hoe werd de oorlog gefinancierd?
Al vroeg, hij was 45 jaar oud, ging Wim
Dirksen in 1968 met pension om zich volledig
en onbezoldigd aan de geschiedkunde te wijden.
Vermoedelijk is hij toen al aan het onderzoek
begonnen over gezag en fiscaliteit in Zeeland.
Hij bezat namelijk een collectie van grote zwart/
wit foto's van stukken uit het Koninklijkhuisar
chief en het Algemeen Rijksarchief in Den Haag.
Die moeten zijn gemaakt in de tijd van vóór de
kopieermachine. Hij woonde toen in Den Haag en
hij zal kind aan huis zijn geweest in de Haagde
archieven. Later is hij terug naar Middelburg
verhuisd om dichter bij zijn geliefde Zeeuwse
archieven te zijn.
Als iemand zonder rijbewijs en afwasmachine
was Wim Dirksen zijn tijd ver vooruit. Allereerst
door zo vroeg een relatie te leggen tussen oorlog
(de Opstand), fiscaliteit (de financiering ervan) en
staatsgezag (het nieuwe bestuur over de Oranjege
zinde gebieden). Pas veel later is dit zogenaamde
staatsvormingsproces, ook wel bekend als de fis
cal-military state, bekend geworden door historici
als Richard Bonney en Charles Tilly en in Neder
land door Wantje Fritschy en Marjolein 't Hart.
Maar Wim Dirksen was toch een van de eersten
die dit verband hebben gezien. Daarnaast toon
de hij aan dat het voor de Zeeuwse geschiedenis
onontbeerlijk is om onderzoek buiten de provincie
te doen. Door rampen en oorlogen zijn belangrijke
Zeeuwse archieven namelijk verloren gegaan. Om
deze lacunes enigszins op te vullen moet er buiten
de provincie worden gekeken. En Wim Dirksen
deed dat al in de jaren 60'en '70 van de vorige
eeuw. Hij vond dat historisch onderzoek op degelijk
archiefonderzoek gebaseerd diende te zijn. Zo ver
ik kan nagaan heeft hij voor Gezag en Geld in Zeel
and elke relevante archiefcollectie geraadpleegd.
Boekbesprekingen
151
