te slim af. Een opmerkelijk staaltje van handels
geest en concurrentie in de achttiende eeuw: twee
Nederlandse handelsmaatschappijen die elkaar
aan de andere kant van de aardbol beconcurreer
den. De drie Nederlandse schepen rondden Kaap
Hoorn, voeren vervolgens nog een stuk langs
de Zuid-Amerikaanse westkust noordwaarts en
koersten toen west. Na weken met alleen maar
water en nog eens water, zag de bemanning van
de Africaansche Galey, die voorop voer, eindelijk
land. Het was 'omtrent het 10de glas in de namid-
dag-wagt' op paaszondag 5 april 1722. Het waar
genomen land bleek een eiland. Ze hielden zeil
in om de vondst aan de achterkomers te kunnen
melden. Inmiddels was het al donker. De achter
gebleven schepen zagen het eiland pas op 6 april,
vandaar dat die datum ook vermeld is als dag van
de 'ontdekking'. Roggeveen zelf noteerde in zijn
journaal van de 5e april: 'en gaeven aen het land
den naem van 't Paasch Eyland, omdat het van
ons op paaschdag ontdekt en gevonden is. Onder
't volk was groote blijdschap, also een ygelijk
hoopte, dat dit lage land de voorboode was van de
streckende cust van 't onbekende Zuydland.'
Uit de opkringelende rook bleek dat het be
woond was en toen de Nederlanders na een paar
dagen afwachten aan land gingen, viel het hen
als ervaren zeelui op dat er nergens zeewaardige
Prent uit: Reyze naar het Zuydland, 1728. Matthijs Balen.
boten te zien waren. Van de weinige kano's die
ze wel zagen, waren ze niet erg onder de indruk.
Die waren zó lek dat je bij het varen de halve
tijd moest besteden aan hozen. Daar kon je geen
oceaan mee bevaren, zoveel was wel duidelijk. Ze
zagen op het kale eiland ook geen bomen waar
boten van gemaakt konden worden. Maar hoe
waren deze mensen hier dan gekomen? Waar de
scheepslui ze zich ook over verbaasden waren de
grote stenen beelden (die we nu Moai noemen).
Ze zagen er tientallen staan, allemaal langs de
kust en met hun rug naar de oceaan. Sommige
op een mooi platform en enkele zelfs met een
soort hoofddeksel. Hoe hadden ze die metersho
ge beelden op hun plek kunnen krijgen 'sonder
swaer touw'?
Het was een van de vele vragen waar de Ne-
Ahu Nau Nau bij Anakena, moai op een platform, vier met een
pukao.
derlanders mee bleven zitten toen ze na een een
daags bezoek aan wal op vrijdag 9 april hun reis
op maandag de twaalfde in westelijke richting
vervolgden. Ze moesten nog een paar duizend
zeemijlen zeilen om uiteindelijk in Batavia te ein
digen. Het werd een dramatische tocht waarbij de
Africaansche Galey schipbreuk leed en verloren
ging, het voedsel bedierf, tientallen bemannings
leden door scheurbuik omkwamen, vijf matrozen
deserteerden en op een bewoonde atol achter
bleven, bijna muiterij uitbrak en uiteindelijk
het gezochte Zuidland niet werd gevonden. Tot
overmaat van ramp werden de overgebleven twee
schepen in beslag genomen door de VOC omdat
ze het handelsgebied van de VOC waren bin
nengevaren. Na een halfjaar keerde Roggeveen
gedesillusioneerd weer naar zijn vaderland terug.
Maar het kleine eiland midden in de Stille Oceaan
- het meest afgelegen bewoonde plekje op aarde
Paaseiland: de navel van de wereld
15
