Zeeland 29.1
ideeën voor vernieuwing van het omgevingsbe
leid, besluit het Bureau Bosch Slabbers samen
met de gemeente de herinrichtingsplannen voor
de pleinen van Baarland, Borssele en Nieuwdorp
in te dienen. Dit leidde tot een fraai resultaat:
de derde plaats in de landelijke reeks van 50
voorbeeldplannen. De toon was nu gezet. Het
grondgebied van Borsele werd aangewezen tot
Waardevol Cultuurlandschap (WCL) en later tot
onderdeel van het Nationaal Landschap, wat weer
aanleiding was om ook voor alle andere kernen
van de gemeente (vijftien in getal) dorpsplannen
te maken en uit te voeren.
Intussen is het nationale landschapsbeleid
alweer gereduceerd tot een dode letter, maar het
Landschapspark Borsele heeft gestalte gekregen.
Het boek doet hiervan verslag. Het is in een kloek
formaat uitgevoerd en doet in zijn opzet denken
aan de eerdere uitgaven van Jan Willem Bosch
en Kees Bos, de Landschapsatlassen van Wal
cheren en de Oosterschelde. Ook bij dit boek was
Kees Bos betrokken, maar in bescheidener mate.
Hij schreef het hoofdstuk over de landschapsge
schiedenis tot aan de Tweede Wereldoorlog aan de
hand van mooi geproduceerd oud kaartmateriaal.
Na dit historische hoofdstuk gaat Jan Willem
Bosch in op de ontwikkelingen na de Tweede We
reldoorlog. Het landschap onderging een intense
metamorfose, door de inrichting van het Sloege-
bied (dat helaas ook een gedeelte van de unieke
polder Borssele opslokte), door de gevolgen van
de watersnood in het gebied van Hoedekens-
kerke, Baarland, Oudelande en Ellewoutsdijk,
en door de daarop volgende herverkaveling, die
het landschap omvormde naar het model van de
Noordoostpolder. In het oude land bleven slechts
twee bescheiden reservaatsgebieden, het Heggen-
reservaat bij Nisse en het Ganzenreservaat bij
Sinoutskerke, gespaard.
Tijdens de uitvoering van de ruilverkave
ling De Poel-Heinkenszand kwam er echter actie
onder de bevolking, die resulteerde in het behoud
van nog een aantal gebiedjes aansluitend op het
Heggenreservaat. De belangstelling voor het
landschap was hiermee gewekt, ook al trok het
Rijk zich langzamerhand helemaal uit het natuur-
en landschapsbeleid terug. De gemeente Borsele
heeft toen zelf het initiatief genomen om het
begrip 'Landschapspark Borsele' te introduceren.
In dit kader zijn ook alle vijftien dorpsplannen
gerealiseerd. Deze plannen worden in het boek
allemaal uitvoerig besproken. Bij elk individueel
dorp is daarbij aangesloten op het eigen histori
sche dorpskarakter. Dit houdt onder meer in, dat
het begrip 'plein' nogal ruim geïnterpreteerd moet
worden. Slechts enkele dorpen beschikken over
een werkelijk dorpsplein, zoals Nisse en Borssele.
Bij de andere dorpen gaat het meer om het accen
tueren van één of meer groene ruimten. Tenslotte
wordt ook aandacht besteed aan de vier gereali
seerde dorpsbossen (bij Borssele, 's-Heerenhoek,
Nieuwdorp en Lewedorp) en aan het Sloebos aan
de rand van het Sloegebied.
Het boek is buitengewoon rijk geïllustreerd
met historische en recente foto's. Daarin heeft
de fotograaf Edwin Paree een belangrijk aan
deel gehad. Deze illustraties geven een boeiend
beeld van de veranderingen in de dorpen en het
landschap. Ze roepen bij de kijker nostalgische
gevoelens op (de dorpswinkel, de SRV-man!),
maar tonen ook hoe bij de herinrichting van de
dorpskernen is getracht om de leefbaarheid te
behouden en te verbeteren.
Jan Willem Bosch is als gezegd zowel de
ontwerper van de dorpsplannen als de auteur
van het boek. Dat is natuurlijk wel te merken. In
zijn beschrijving van de landschapsontwikkeling
blijkt niet alleen zijn kennis van het Beveland-
se landschap, maar ook zijn enthousiasme. Hij
vertelt met liefde over het eigen karakter van
het gebied en is kritisch tegenover het regerings
beleid, dat zoveel verloren heeft laten gaan: de
herverkavelingen met hun dominante aandacht
voor de landbouw en daarna het zwabberende
landschapsbeleid.
Bij de beschrijving van de dorpsplannen ligt
dit een beetje anders. Hier legt de auteur verant
woording af over de wijze waarop de plannen
tot stand gekomen zijn en hoe de keuzes gemoti
veerd zijn. In dit gedeelte ontbreekt uiteraard de
Boekbesprekingen
35
