-
of weduwen zonder kinderen boven de 50 jaar,
wier vast wekelijksch inkomen niet toereikend
is.'11 Zoals je kunt lezen hielden de regels geen
rekening met ongetrouwde vrouwen met kin
deren. Wel gaven ze voordeel aan vrouwen met
kinderen, zij het getrouwd of als weduwe. Door
vrouwen met kinderen al op 28-jarige leeftijd te
ondersteunen hielp de vereniging moeders op een
moment in hun leven waarop veel arme vrouwen
het zwaar hadden. Het hebben van één of meer
kinderen maakte het moeilijk om naast het zorgen
voor de kinderen ook nog te werken.
Een ander moeilijk moment in het leven van
veel vrouwen was de oude dag. Op een gegeven
moment werden vrouwen te oud om te werken en
konden ze niet meer in hun eigen levensonder
houd voorzien. In de 19e eeuw werden de ouderen
van Middelburg ondergebracht in het oudeman
nen en -vrouwenhuis aan de Herengracht, ook
wel het armziekenhuis genoemd. De omstandig
heden daar waren verre van ideaal. Er heerste een
vreselijke stank, veroorzaakt door de Herengracht
en de Achtergracht, waarop de privaten van de
stad werden geloosd. Ook was er een groot tekort
aan drinkwater." Het is dan ook niet verwon
derlijk dat veel vrouwen op hoge leeftijd nog
zelfstandig wilden wonen, en daarvoor gebruik
maakten van de Zeeuwse Dorcas.
De Commissie tot Uitdeling van Spijs aan Minver
mogenden
De laatste vereniging is de Commissie tot
Uitdeling van Spijs aan Minvermogenden. De
vereniging werd opgericht in 1816 en deelde
voedsel, voornamelijk soep, uit aan de armen
in de wintermaanden." De vereniging was zo
georganiseerd dat welgestelde burgers kaarten
konden kopen. Deze kaarten bevatten ieder een
aantal bonnen, op het vertoon waarvan je soep
kon ophalen. Deze kaarten mochten de burgers
zelf uitdelen aan de armen. De vereniging was
erg populair. Bij de eerste uitdeling werden er
550 porties uitgedeeld. Een week later was er al
De bodeelingen hebben plants in December, Januari en Februari De aanvragen om bedeeling
moeten voor den eersten van elk dier maanden worden gedaan.
Bedeeld kunnen worden: kinderen beneden vijftien gehuwde vrouwen met kindoren boven
dertig gehuwde vrouwen zonder kinderen en ongehuwde boven vijftig jaren
Nog werd uit een afzonderlijk fonds aan eenige behoeftige vrouwen betaald de som van 87,20
voor het vervaardigen vnn kleedingstukkon. Deze zijn voorhanden bij Mejuif Gezustbes van Ookbnbuug
Kortedelft, voor de volgende prijzen:
Mans hemden
per stuk 0,87*
Borstrokken (Baai)
per
stuk 1,87»
Groote jongens dito
0
0
0 0,89*
"Dito (festijn).
0
0
1,17'
Kleine dito
0
0
0,62*
Schoudermantels.
0
0
2,47'
Vrouwen dito
0
0,728
Onderbroeken
0
1,17'
Kleine vrouwen dito
0
0
v 0,62'
Blauwe schorten.
0
0,77'
Kinder dito
0
0
0,49»
Taarling dito
0
0
0,56'
Kinder dito (E-* soort)
0
0
0,87»
Meisjes dito
0
0
0,45'
Kleine kinder dito.
0
0
V 0,82»
Halsdoeken
0,27'
Bovenrokken
0
0
2,77
Kousen
per
paar
1,17'
Onderrokken
0
0
/r 2,12»
Lakens
per
stuk
1,07'
Meisjes onderrokken
0
0
1,42»
Sloopen
0
0,42'
Kinder dito
0
0
0,58»
Het bestuur neemt de vrijheid dit depdt onder de aandacht van belanghebbenden te brengen.
Tevens betuigt het zijn dank voor de in dit jaar weder ondervonden medewerking, en beveelt de belangen
der Zeeuwsche Dorens bij vernieuwing non.
Namens bet Bestuur,
8. li. VAN DO O EN,
Prctidei
C E. 8EEENGEB,
AaatingmcuUtea'.
MIDDELBURG.
.November 1907.
Deel jaarverslag 1907 Zeeuwsche Dorcas Middelburg (Z.A., toegang 1002: Gemeente Middelburg, gemeenteverslagen,
inv. nr. 5, jaar 1907)
60
Private armenzorg in Middelburg
r+n-A
behoefte aan 800 porties.24 De vereniging bleef
groeien tot er in de winter van 1850-1851 wel
67.500 porties soep werden uitgedeeld.15
Net als de vereniging 'Loon voor Werk' gaf de
Commissie tot Uitdeling van Spijs enkel armen
zorg in de winter. Dit was de tijd van het jaar
waarin veel armen tijdelijk werkeloos waren of
veel minder werk hadden omdat hun werk sei
zoensgebonden was.26 Dit was echter ook de tijd
van het jaar met de koudste maanden waardoor
de behoefte aan warm en vet eten groter was dan
de rest van het jaar. De vereniging 'Loon voor
Werk' hielp deze tijdelijke behoeftigen door de
armen werk te geven in de winter. De Commis
sie tot Uitdeling van Spijs gooide het over een
andere boeg door de armen rechtstreeks eten te
geven. Op die manier waren de armen nog steeds
werkeloos maar hadden ze minder geld nodig om
eten mee te kopen. Het was dus makkelijker om
de winter door te komen.
De Commissie tot Uitdeling van Spijs had als
doel alle armen te helpen. Jong en oud, man en
vrouw, gezond en ziek. Dit in tegenstelling tot
de vereniging 'Loon voor Werk', die zich richtte
op gezonde mannen, en de vereniging Zeeuwse
Dorcas, die zich richtte op zedelijke vrouwen.
Op het eerste gezicht lijkt het er dus op dat alle
armen bij de Commissie om hulp konden vragen,
maar zo simpel was het niet. Omdat de vereniging
soepkaarten verkocht aan de welgestelde burgers,
konden die burgers zelf kiezen aan welke armen
ze de kaarten gaven. Ook kozen de welgestelde
burgers er vaak voor om hun kaarten aan een an
dere vereniging voor armenzorg te geven, met het
vertrouwen dat die vereniging een goed overzicht
had van welke armen hulp verdienden.
De Commissie tot Uitdeling van Spijs was
gevestigd in een gebouw dat er vandaag de dag
nog staat. Het Simpelhuis of Simpelhuys werd
eeuwenlang gebruikt als de plek waar de 'simpele
van geest' werden ondergebracht en verzorgd,
tot het in 1816 gekocht werd door Daniël Jacques
de Superville." De Superville was een van de
drijvende krachten achter de oprichting van de
Commissie tot Uitdeling van Spijs. Hij was een
zeer vermogend man die wat wilde betekenen
voor zijn armere stadsgenoten. Hij besloot een
aanzienlijk kapitaal in de vereniging te stoppen
waardoor de koop van het Simpelhuis mogelijk
was. Aangezien soep een van de belangrijkste
maaltijden was die op dat adres werden uitge
deeld had men het al gauw niet meer over het
Simpelhuis maar over het Soep'uus oftewel
Soephuis.
Conclusie
Het eerste dat opvalt is dat alle drie de ver
enigingen hun best deden de armen door de
moeilijke wintermaanden heen te helpen. Het
merendeel van het jaar was er werk en wisten
de armen met moeite zichzelf in leven te houden
maar tijdens de wintermaanden kwamen de
verenigingen in actie om ze te helpen het
voorjaar te halen. Verder kan geconcludeerd
worden dat de verenigingen verschillende ideeën
hadden oyer welke armen deserving poor waren
en welke armen undeserving poor waren. Hierdoor
vulden ze elkaar aan. De vereniging 'Loon voor
Werk' hielp vooral mannen en alleen als die
mannen gezond waren en een zedelijk leven
leden. De Zeeuwse Dorcas was een vereniging
die alleen geïnteresseerd was in het helpen van
vrouwen, en hoewel zij wel de zieken en ouderen
hielpen vonden ook zij dat armen alleen maar
deserving poor waren als ze een zedelijk leven
leden. De Commissie tot Uitdeling van Spijs als
laatste wilde wel alle armen helpen maar dit werd
tegengewerkt doordat de rijke burgers zelf konden
kiezen welke armen ze wilden helpen.
(Toon Franken van het Zeeuws Archief was
de redactie behulpzaam bij het vinden van de
afbeeldingen.)
Archiefstukken
Zeeuws Archief, archief Commissie Uitdeeling Spijs Minver
mogenden Middelburg (Ciellitd. Spijs), inv.nr 1 notulen
1816 sep. 2-1853 mei 26.
Zeeuws Archief, archief Commissie Uitdeeling Spijs Minver
mogenden Middelburg (Cie Uitd. Spijs), inv.nr 2 notulen
1853 sep. 22-1873 dec. 11.
Zeeuws Archief, archief Commissie Uitdeeling Spijs Minver
mogenden Middelburg (Cie Uitd. Spijs), inv.nr. 4 Ingeko
men en minuten van uitgaande stukken, 1816-1830.
Zeeuws Archief, archief Commissie Uitdeeling Spijs Minver
mogenden Middelburg (Cie Uitd. Spijs), inv.nr 5 ingeko
men en minuten van uitgaande stukkenl816-1933.
Private armenzorg in Middelburg
61
