Gruwelijke gebeurtenissen op het slavenschip Middelburgs Welvaren
Gerhard de Kok
In december 1750 brak op het slavenschip Middel
burgs Welvaren een opstand uit die ruim 200
Afrikanen het leven kostte. Dat deze opstand nog
nauwelijks aandacht heeft gekregen van historici
is verbazingwekkend. Niet alleen ging het om één
van de dodelijkste opstanden op een Nederlands
slavenschip, ook kregen de gebeurtenissen op
Walcheren een opmerkelijke juridische staart. De
reders en de verzekeraars van het schip lagen in
1751 zeer publiekelijk met elkaar in de clinch
over de financiële afwikkeling van de rampzalige
reis. Andere Walcherse slavenhandelaren zullen
de zaak met interesse gevolgd hebben, want de
uitkomst kon belangrijke gevolgen hebben voor de
Nederlandse slavenhandel.
De Zeeuwse slavenhandel rond 1750
De West-Indische Compagnie (WIC) had tot
1730 een door de overheid verleend monopolie
op de trans-Atlantische slavenhandel vanuit
Nederland. Hoewel vooral Zeeuwse handelaren
zich weinig van dat monopolie aantrokken, begon
de bloeitijd van de slavenhandel vanuit Zeeland
pas in de zogenoemde vrijhandelsperiode. Tussen
1730 en 1800 vertrok vanuit Zeeland ongeveer
vijfhonderd maal een slavenschip. Daarmee was
zo'n 70 procent van de Nederlandse slavenhandel
in die periode in Zeeuwse handen.
In de eerste decennia van de vrijhandelsperi
ode zochten particuliere Zeeuwse slavenhandela
ren naar manieren om deze handel winstgevend
te maken. Dat was vaak tevergeefs, want de
meeste slavenreizen leverden toen een verlies op.
Dat kwam onder andere door hoge fiscale lasten;
het WIC-monopolie was weliswaar afgeschaft,
maar particuliere reders moesten de WIC een
forse vergoeding betalen om een slavenschip te
mogen uitreden. Daarnaast was in West-Afrika
volop concurrentie van buitenlandse slaven
schepen. Pas in de tweede helft van de achttien
de eeuw verbeterden de gemiddelde financiële
resultaten van Zeeuwse slavenhandelaren, met
name door de snelgroeiende Surinaamse planta
ge-economie.
Een trans-Atlantische slavenreis was een
complexe logistieke operatie, een lange reis
langs drie continenten. Zeeuwse slavenhande
laren kochten in Nederland een breed scala aan
exportgoederen voor West-Afrika, waaronder
(Luikse) geweren, (Boheemse) glaskralen, (Duitse)
messen en (Walchers) buskruit. Op verschillende
handelsplaatsen in Afrika ruilden kapiteins van
schepen deze goederen tegen mensen die als slaaf
aangeboden werden. Dat proces kon vele maan
den duren, waarna het schip koers zette naar een
kolonie op het westelijk halfrond. Daar vond een
slavenverkoop plaats, waarna het schip weer te
rugkeerde naar de thuishaven. Uit en thuis duur
de een gemiddelde slavenreis achttien maanden.
Rederij De Munck en het Middelburgs Welvaren
In oktober 1749 vonden de laatste werkzaam
heden plaats aan het nieuwe schip Middelburgs
Jan de Munck, de vader van Johan de Munck. Na Johans dood
in 1753 zette hij diens rederij nog enige tijd voort. Collectie
RKD - Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis/IB, Den
Haag.
92
Middelburgs Welvaren
