medewerker een tekst van Walther Rathenau
voorgelezen, waarna de presentator afkondigde
met de woorden: 'Deze man werd in Duitsland in
1922 vermoord.'
Wie was bij de VARA verantwoordelijk voor
deze uitzending, voor de keuze en de vertaling
van de teksten? Dat was Martien Beversluis.
In De Tijd van 9 mei 1933 wordt bij dit pro
gramma-onderdeel Beversluis als samensteller
genoemd.
De linkse beweging was in de vroege jaren
dertig in beroering. In 1932 vond binnen de sdap
een scheuring plaats. Zo ontstond de Onafhanke
lijke Socialistische Partij (osp). Daarnaast waren
er nog verschillende andere linkse partijen en
organisaties, terwijl de communistische partij
ijverde voor een eenheidsfront. De sdap, de VARA
en het nvv kozen principieel voor de parlemen
taire democratie en verzetten zich tegen alles wat
riekte naar de 'dictatuur van het proletariaat'.
Beversluis' medewerking bij de VARA zorg
de voor problemen. Hij bekritiseerde heftig de
VARA-leiding. In 1934 werd hij ontslagen en hij
ontwikkelde zich in communistische richting.
Een van de oprichters van de VARA, de journa
list Gerrit Jan Zwertbroek (1893-1977), met wie
Beversluis goed bevriend was, schijnt een rol
gespeeld te hebben in diens ontwikkeling. Ook
Zwertbroek liet zich weinig gelegen liggen aan de
officiële lijn van de VARA, moest vertrekken en
werd communist.6
De opkomst van het fascisme verontrustte het
echtpaar Beversluis zeer. In 1933 was Beversluis
betrokken bij het Comité van Nederlandsche Kun
stenaars, dat een bruinboek tegen Hitlers machts
overname uitgaf. Hij werkte eveneens mee aan
het tijdschrift Links Richten. De eerder genoemde
uit Duitsland gevluchte uitgever Kohn werd door
Nellie Beversluis-Schuitemaker gesteund met een
lening in januari 1934 voor de oprichting van de
uitgeverij Boekenvrienden Solidariteit.7 De boek
jes werden in serie uitgebracht in een maandelijks
abonnement. Zo verschenen van 1934 tot en
met 1935 niet minder dan 23 uitgaven. De eerste
uitgave was Brandende woorden uit Duitschland
6 Zwertbroek kwam via dezelfde route in nationaal-soci-
alistische kringen en werd uiteindelijk mysticus: Van der
Merwe, Het zwarte schaap van de rooie familie, 1989.
7 Manasse, Boekenvrienden Solidariteit, 1999, blz. 55.
(1934), een bundel met door Beversluis geselec
teerde gedichten van in Duitsland verboden au
teurs. Hij vertaalde werk van Bertolt Brecht, Kurt
Tucholsky, Ernst Toller en Erch Kastner. Na een
inval in de uitgeverij ging Kohn zelfs door onder
de naam van Beversluis' vrouw.8
Over het lidmaatschap van Beversluis van
de communistische partij doen verschillende
versies de ronde. Hoe dan ook, hij bezocht bij
eenkomsten, verzorgde spreekbeurten en leverde
tientallen bijdragen aan de partijkrant De Tribune,
waaronder veel vertalingen, gelegenheids- en
propagandaverzen. De Spaanse burgeroorlog in
1936 inspireerde hem tot de Ballade voor Spanje
(1936).
De Van Rhoon-versie
Hoewel de roman Beversluis' ontwikkeling
schetst, heeft hij zijn eigen levensfeiten zodanig
gearrangeerd dat het geen sleutelroman is
waarin je allerlei figuren direct herkent. Hij
heeft locaties en karakters behoorlijk door elkaar
gehusseld. In Alzoo is Pauls vader dorpsdokter,
in werkelijkheid was Beversluis' schoonvader
arts. In de roman is Pauls moeder gevoelig voor
godsdienst en spiritisme, terwijl ene Bleeker daar
volledig in opgaat. In werkelijkheid was de vader
van Beversluis een actieve en gelovige spiritist.
In het boek werkt Paul als journalist bij een
socialistische krant waar hij wordt ontslagen.
In werkelijkheid kreeg Beversluis ontslag als
medewerker van de VARA. In Alzoowordt de
eenzame Paul na zijn scheiding gered door een
jeugdvriendin In werkelijkheid leerde Beversluis
pas daarna zijn tweede vrouw kennen.
Er zijn eveneens Beversluise biografica die
niet in de roman voorkomen. Zo is er niets te vin
den over diens verblijf in een villaatje in Holten
waar het eerste kind geboren werd, in de roman is
dat een meisje, in werkelijkheid een jongen. Een
tweede spruit komt niet in het boek voor. Niets
is terug te vinden van Beversluis activiteiten als
agent voor levensverzekeringen, al werkt een
niet onbelangrijke bijfiguur wel in de assurantie.
Evenmin valt enig licht op Beversluis verblijf in
België na zijn ontslag bij de VARA, mogelijk als
communistische propagandist.
8 Manasse, Boekenvrienden Solidariteit, 1999, blz. 20.
Beversluis alias Reinier Bloemert
85
