Zeeland 30.1
Het versterkte Neusen, geprojecteerd op de hedendaagse
plattegrond, zoals deze voorkomt op de omslag van de
Nieuwsbrief van de Heemkundige Vereniging Terneuzen.
(met toestemming overgenomen)
gestoken bij Buucxgate.11 Ook de ten oosten van
Axel liggende Schoordijk werd vernield zodat
het water van de nieuw gevormde Axelse kreek
verbinding kreeg met het Hellegat.
Verder werd Biervliet versterkt, want in 1587
bouwde Farnese tegenover dat stadje de vesting
IJzendijke. Om deze dreiging het hoofd te bieden
werd in 1588 het Mauritsfort gebouwd.
De wording van het Committimus.
Zeeland was ongewild betrokken geraakt bij deze
actie buiten de provincie. Daarom werd aan de
Staten-Generaal machtiging gevraagd tot het
nemen van bestuurlijke maatregelen.
Omdat de Engelse graaf van Leicester na zijn
mislukte optreden definitief was vertrokken,
reageerden de Staten-Generaal zelfstandig en
gaven zij op 13 augustus 1588 deze toestemming
in de Acte van Committimus.12
Daarin kreeg de provincie het recht in het be
zette deel van Vlaanderen besluiten te nemen op
het gebied van de openbare orde, het burgerlijk
bestuur en de bescherming van het landschap.
Deze toestemming was hoognodig. Biervliet
moest verder worden versterkt. Dat zou in 1592
gebeuren. Ook moesten geïnundeerde poldertjes
in het bruggenhoofd worden drooggelegd en was
er werk nodig aan de zeedijken om het landschap
te beschermen.
Schema Committimus in 1665. (tek. auteur)
Soms moest verlies worden geïncasseerd. Zo
ging in 1600 de westelijk van Neusen liggende
Vremdijckepolder met het dorp verloren.13
Verder moest de bevolking worden be
schermd. Omdat er 's-nachts overvallen dreigden
door indringers, werd een aantal kleine fortjes
gebouwd langs de rand van het bruggenhoofd om
de polderbewoners te beschermen. Uit de notities
van de Rekenkamer van de Staten van Zeeland
blijken deze gegevens en de onkosten daarvan.
Op 18 april 1590 werd het burgerlijk bestuur
in dit gebied geregeld in de Provisionele (voor
lopige) Unie van de steden Neuzen, Axel en
Biervliet.14
Het protestantisme groeide in het gebied van
het Committimus. Het werd ook actief bevorderd,
zoals in Zeeland. Na het bezetten door Farnese
van de Zuid-Nederlandse steden waren er protes
tanten uitgeweken naar de noordelijke Nederlan
den. Een deel vestigde zich in het Committimus.
Rooms-katholieke activiteiten werden belem
merd.15 Er was een ontvanger van de geestelijke
goederen, waarvan de inkomsten nu gingen naar
de protestantse kerken.
In het verdere verloop van de Tachtigjarige
Oorlog zijn meerdere gebiedswijzigingen ont
staan. Zo werd in 1591 Hulst veroverd door
Maurits, maar na vijf jaren weer heroverd door de
Spaanse landvoogd Albertus van Oostenrijk, de
echtgenoot van Isabella, de dochter van Filips II.16
Het Committimus raakte zijn isolement kwijt
toen Maurits in 1604 het westelijke gebied van
het latere Zeeuws-Vlaanderen veroverde, met
als belangrijkste plaatsen IJzendijke, Sluis en
Aardenburg.
Tussen de jaren 1609 en 1621 waren er geen
vijandelijkheden door het Twaalfjarig Bestand.
Albertus was overleden en Isabella was hem
opgevolgd als Spaans landvoogdes. Zij deed In
Het Committimus van begin tot eind
11
