Deze briefwisseling resulteert inderdaad in
een huwelijk: op 3 juli 1953 trouwen ze 'met de
handschoen' en eind 1953 arriveert Nelleke op
Celebes. Voor Nelleke is het een sprong in het
diepe: hoewel Adel haar 'gouden bergen' belooft,
is het voor haar toch een enorme stap. Ze geeft
haar bekende, vertrouwde Hollandse leventje
op voor een onbekende, tropische wereld, voor
een man die ze hooguit drie keer gezien heeft en
verder alleen maar uit brieven had leren kennen.
Al gauw worden er twee kinderen geboren: Irving
en Grace.
landse administrateurs die de Afrikaanse namen
te ingewikkeld vonden nieuwe namen gegeven en
zo kwam er op Java Piet Comijs in de boeken te
staan voor de overgrootvader van Grace.
Een van de kleinzoons van Piet Comijs is Adel,
de vader van Grace. Adel, werkzaam voor een
Nederlands bedrijf, mag in 1952 voor een Euro
pees verlof naar Nederland en komt in Amsterdam
terecht, waar hij via via op een feestje de 20 jaar
jongere Nelleke van Flierenburg leert kennen, de
latere moeder van Grace die vanuit Middelburg
naar Amsterdam vertrok om als kindermeisje aan
het werk te gaan in een Amsterdams gezin. Bij
hun eerste ontmoeting vallen de twee als een blok
voor elkaar. Het verlof van Adel zit er op dat mo
ment al voor het grootste deel op (tussen de eerste
ontmoeting en zijn vertrek zitten slechts vier
dagen!) en hij keert terug naar Indonesië, waarna
een hartstochtelijke briefwisseling begint die in
feite bestaat uit één lang huwelijksaanzoek.
Maar het Indonesische geluk van de familie
Comijs is van korte duur: op 5 december 1957
worden alle Nederlanders 'staatsgevaarlijk'
verklaard, waarna het gezin Comijs februari
1958 naar Nederland vertrekt. Na aankomst in
Nederland trekken ze vanwege de grote woning
nood die in Nederland (en vanzelfsprekend ook in
het gebombardeerde Middelburg) heerst in eerste
instantie in bij grootvader Van Flierenburg, de
vader van Nelleke, handelaar in kolen en aardap
pelen, woonachtig in de Breestraat in Middelburg.
Na twee jaar inwoning krijgt het gezin Comijs
de beschikking over een gesplitste eengezins-
woning aan de De Ruyterstraat, die toen nog
aan de rand van Middelburg lag. Daar begint de
vriendschap tussen de 4-jarige meisjes Caro-
lijn en Grace, bij elkaar in de klas op dezelfde
kleuterschool, komt vader Comijs bij de gemeente
Middelburg te werken en heeft moeder Comijs de
zorg voor het gezin.
Carolijn Visser schetst in 'De vader van Grace'
voor de lezer die een beetje bekend is met het
Middelburg uit de jaren 60 een feest van her
kenning: het geeft een prachtig inkijkje in het
Middelburgse leven in die tijd. Maar voor de
niet-Middelburger of Zeeuw is het een prachtig
'document humain': een ontroerend verhaal over
een liefde tussen een jonge Middelburgse vrouw
en de 'enige zwarte man' in de jaren 60 in Mid
delburg
M.A. (Monique) Wagensveld-Heeren
Geraadpleegde literatuur:
- Wikipedia (Carolijn Visser)
- Interview in NRC met Rinske Koelewijn, dd. 7 jan. 2017:
"In Tokio was ik animeermeisje"
- Interview in PZC met Jan van Damme, dd 22-10-2020:
"De enige zwarte man van Middelburg, en niemand had
mij ooit iets verteld!"
M. A. Wagensveld-Heeren (1956) studeerde
Nederlands (UVA) en is locatiedirecteur van de
Nehalennia Scholengemeenschap te Middelburg, de
rechtsopvolger van de Stedelijke Scholengemeenschap
Middelburg, waar zij evenals Carolijn Visser ooit ook op
zat. Zij is redacteur van dit blad.
Anna de Bruyckere, Voor permanente bewoning,
Gedichten, Cossee Amsterdam 2020,
ISBN 9789059369221, 64 pp., 19,99
Hoe je uit de dieren eigenlijk het beste mens maakt
Anna de Bruyckere (Middelburg, 1987) kwam
een aantal jaren geleden na haar studie in Gent,
Cambridge en Durham, opnieuw in Zeeland
36
Boekbesprekingen
