en Scandinavische elite vóór het begin van de Vi
kingperiode; volgens Gronings archeoloog Johan
Nicolay is dit het bewijs dat een aristocratische,
heidense ideologie werd gedeeld over heel dit
maritieme landschap, met het Friese kustgebied
als draaischijf. De handel in prestigeproducten als
Frankisch glaswerk verbond al in de Merovingi-
sche periode het Rijngebied, langs de Friese kust,
met Noord-Europa. Zogenaamde 'Wodan/monster'
sceatta's, zilvermuntjes die wellicht in het Deense
Ribe werden geslagen in de 8e eeuw, zijn tot in de
handelsplaats Walichrum (Domburg) in noemens
waardige aantallen aangetroffen. En recent stelde
archeoloog David Griffiths zelfs het strikt Scan
dinavische karakter van het Vikingfenomeen in
vraag, met zijn hypothese dat de vroegste Viking
activiteiten in het zuidelijke Noordzeegebied in
sterke mate het verdere verloop en socio-culturele
karakter van de expansie bepaalden. Dergelijke
observaties bieden ondermeer context aan Kui
pers' terechte suggestie dat Walichrum mogelijk
al in Deense handen was in het begin van de 9e
eeuw, d.w.z. vóór de gedocumenteerde aanval in
837 waarbij een Deense krijgsheer al vechtend in
Karolingische dienst om het leven komt.
Schrijven is keuzes maken, en in die zin is
het niet helemaal fair om Kuipers' focus op het
historische (politieke, militaire) verhaal, ten
nadele van de materiële resten en maatschap
pelijke aspecten, als een gebrek te bestempelen.
Wel een gemiste kans is de literatuuropgave. Een
publieksboek als dit hoort een portaal te zijn voor
lezers die meer diepgang zoeken. De literatuur
lijst bevat echter vooral eerdere populariserende
werken, soms decennia oud, en niet alle even
relevant. Waarom namen de auteur en uitgever
de gelegenheid niet te baat om een overzicht op
te maken van wetenschappelijk verantwoorde,
publieksvriendelijke boeken die een courant
overzicht bieden van het onderzoeksveld? Het
standaardwerk The Viking World (red. S. Brink
en N. Price, Routledge 2008) is ondertussen
moeilijker in de handel te verkrijgen, maar het
nieuwe 'De Vikingen. Een nieuwe geschiedenis',
een op een breed publiek gerichte synthese door
de vooraanstaande archeoloog Neil Price (Nieuw
Amsterdam, eerste druk 2020) is een prima eerste
pleisterplaats voor wie zich verder wil verdiepen.
Voor wie meer wil weten over Noordzeecultuur, is
Michael Pye's 'Aan de rand van de wereld. Hoe de
Noordzee ons vormde' (De Bezige Bij, tiende druk
2015) - met een glansrol voor Walichrum - een
aanrader, al worden ook hier de archeologische
bronnen eerder stiefmoederlijk behandeld. Maar
bovenal raad ik geïnteresseerde en gemotiveerde
lezers aan om na lectuur van IJzeren Eeuwen
de wetenschappelijke literatuur in te duiken:
relevante werken van ondermeer Christian Cooij-
mans, Simon Coupland, Letty ten Harkel, Nelleke
IJssennagger-van der Pluijm, Johan Nicolay en
de auteur dezes zijn vrijelijk te downloaden op
academia.edu.
Ondanks de originele insteek kleurt het boek
dus grotendeels binnen de lijnen van de tradi
tionele geschiedschrijving, en blijft de lezer
wat op zijn honger zitten wat betreft huidige,
bredere inzichten over de Vikingmaatschap
pij en de contacten tussen Scandinavië en het
Noordzeegebied. Wie wegdroomt bij tv-series
als Vikings (niet historisch accuraat, voor wie
daaraan twijfelde) komt in dit boek echter zonder
enige twijfel aan zijn of haar trekken: het is een
uitstekende, betrouwbare gids die de stereotypen
weet te omzeilen en de lezer meeneemt langsheen
de larger-than-life personages en de politieke en
militaire gebeurtenissen in het vroegmiddeleeuw
se Noordzeegebied.
P. (Pieterjan) Deckers
Dr. P. Deckers (1983) is postdoctoraal onderzoeker
aan de Vrije Universiteit Brussel. Als archeoloog
legt hij zich toe op de materiële cultuur van (vroeg)
middeleeuwse gemeenschappen rond de Noordzee. Voor
zijn promotie bestudeerde hij onder meer uitgebreid het
vondstmateriaal van de handelsnederzetting Walichrum
bij Domburg. Daarnaast heeft hij een bijzondere
belangstelling voor de metaaldetectiehobby als vorm van
burgerwetenschap.
44
Boekbesprekingen
