Zeeland 30.4
een soort sociaal medium, het Instagram van de
Middeleeuwen. Ook kan een vulvaspeldje een
legitiem, al dan niet spottend, religieus verband
hebben, zoals een vulva met vleugels en een
kroon de populaire christelijke symboliek (engel)
kan bespotten. In een ander voorbeeld lijkt de
op twee verdiepingen uitgebeelde bordeelscène
verdacht veel op de insignes met het ontvangen
van de hostie. Dat alleen al is een nieuw onder
zoek naar iconografie waard. Volgens mij zijn
deze humoristische objecten niet religieus, maar
het lijkt mij aannemelijk om ze te plaatsen in
een grensgebied tussen de volkscultuur en de
populaire godsdienstbeleving. Seksuele afbeel
dingen zijn niet zeldzaam in de late Middel
eeuwen, ze zijn te vinden in de marges van de
manuscripten, op de drinkglazen en andere
gebruiksvoorwerpen. Een pelgrims-insigne werd
ook niet altijd als een bonafide religieus object
bekeken. Er zijn veel overeenkomsten tussen
pelgrims- en seksuele insignes, ondanks hun
ogenschijnlijke onverenigbaarheid. In tegen
stelling tot de religieuze insignes die zelf-
verklarend zijn, kunnen de seksuele meerdere
betekenissen hebben.
Zoals bij het samengaan van verschillende
culturen, na verloop van tijd ontstaat via een
syncretisch proces een nieuwe cultuur en
in de kern daarvan zit een deel van de oude
verscholen. Zo leven oude rites, zoals het einde
van de winter, de vruchtbaarheid van de lente,
de midzomer- en midwintergebruiken, voort
in het Christelijke carnaval, Pasen, Sint-
Jansfeest en Kerstmis. Al deze feesten vieren
zaken zoals de vernieuwing van de aarde, de
herwonnen jeugd, de vruchtbaarheid en oogst.
Bij vruchtbaarheidsfeesten werden mogelijk
de seksuele speldjes het meest gebruikt. Met
carnaval lijken alle mogelijke betekenissen
samen te vallen: zowel de magische als satirische
en humoristische. Er zit zoveel betekenis over
het leven van de Middeleeuwer uit de lagere
klasse verstopt in deze goedkope, onbeduidende
objecten.
Dit artikel is een verkorting en bewerking van
een masterscriptie kunstgeschiedenis UvA, 2018:
Seksuele speldjes uit de late Middeleeuwen. Het
raadsel van de functie, oorsprong en betekenis.
In deze scriptie zijn meer literatuuropgaven en
internet-verwijzingen te vinden: https://scripties.
uba.uva.nl download?fid=669997
I.M. Ciepielak M.A. (Warschau, 1958) volgde een
opleiding schilderen en restauratie aan de Kunstacademie
van Warschau, Polen. In Nederland werkte ze voor het
restauratieatelier Schoonekamp, ondermeer in het Paleis
op de Dam en Paleis Soestdijk. Vanaf 1996 werkt zij
zelfstandig, onder meer voor particuliere verzamelaars en
kunsthandelaars, alsook voor kleinere musea zoals Slot
Zeist, Kasteel Huis Bergh en Kasteel Wijlre.
Ze behaalde een master kunstgeschiedenis aan
de Universiteit van Amsterdam. Haar publicaties
zijn voornamelijk verbonden met kwesties van de
authenticiteit en de toeschrijving in de kunst.
Literatuur:
Antonie, W. en Jerman, J. Images of Lust Sexual Carvings on
Medieval Churches. Taylor Francis Group, 1993.
Beuningen, H.J.E. van, M.A. Koldeweij e.a. Heilig en profaan.
Laatmiddeleeuwse insignes uit openbare en particuliere
collecties. Vier delen, Rotterdam. 1993, 2001, 2013, 2018
Dijkstra, M., en Koning, J. de: 'All quiet on the Western
Front?' In: Hines, J., IJssennagger, N. (Eds.), Frisians
and their North Sea Neighbours: From the Fifth Century
to the Viking Age. Boydell Brewer., 2017.
Jones, M. The Secret Middle Ages. Stroud, 2002.
Koldeweij, A.M. Geloof en geluk: sieraad en devotie in
middeleeuws Vlaanderen. Terra Lannoo, Arnhem, 2006.
Mackenzie, G. L. Bawdy badges and the Black Death: late
medieval apotropaic devices against the spread of the
plague. Thesis, University of Louisville, 2012.
McDonald, N. (ed.) Medieval Obscenities. New York: York
Medieval Press, 2013.
Noten
1
Van Beuningen en Koldeweij, 1993. p 16
2
Koldeweij, 2006, p.21-22,
3
Koldeweij,, 2006, p.190
4
Anthony and Jerman, 1986, p.10
5
Jones, 2002, p. 29-34
6
Bruna, geciteerd in Mackenzie, 1976, p.10
7
McDonald, 2013
8
Van Beuningen en Koldeweij, 2006, p.117
9
Van Beuningen en Koldeweij, 2001, p.XVII: twee boeken
en drie artikelen
10 Dijkstra en De Koning, 2017
Lood-tinnen seksuele insignes
163
