1
De aangespoelde potvis (Physeter macrocephalus) bij Biervliet in
1429
A
v
4
G.R. (Gerard)
Heerebout
VI
Marginale tekening van een potvis, stadsrekening van Biervliet (Zeeuws Vlaanderen) over 1428-1429
1
Zeeland 31-1
De stadsrekening van Biervliet (Zeeuws-
Vlaanderen) over 1428-1429 begint met een
marginale tekening van een potvis. De afbeelding
is erg natuurgetrouw: grote kop met een
s-vorming spuitgat, ogen en borstvin redelijk op
de goede plaats, alleen in de onderkaak tanden,
knobbels op de rug en een uitgestulpte penis.
Dat laatste duidt er natuurlijk op dat het een
aangespoeld dier betreft; de druk van het lichaam
op de buikholte veroorzaakt na aanspoelen dat de
penis naar buiten gestulpt wordt.
Biervliet was in die tijd een eiland. Vanaf zee
komend ging in die tijd een deel van het water
van de Westerschelde met een bocht de Braakman
in. Om de dijk in die bocht te beschermen,
was daar een paalhoofd aangebracht. In die
noordoostelijke hoek van het eiland van Biervliet
spoelde de potvis tegen het paalhoofd aan. Dat
weten we, want het paalhoofd raakte beschadigd.
Degene die betaald kreeg voor het onderhoud van
de dijk daar, kreeg VI schellingen extra vergoed.
In de Stadsrekening 1428-1429 van
Biervlietstaat dat betaald werd:
Pieter Duunvaerde vander scade die hij hadde
an den duukere thender havene mids dat hij
ghsailgiert was met therdene als den groten visch
an com[m]en was ende binne[n] der tijd dat hij
daer lach, hem ghegheve[n] in hoofschede
sc[hellingen] gro[ten]
ARA Brussel, Rekenkamer inv no 32076 fol
14 v.
(‘Hoofschede’ is gratificatie, onverplichte
betaling, ‘duukere’ is paalhoofd.)
De heren van Doornik werden gewaarschuwd
en die zonden wat personen naar de potvis. Die
bekeken het dier, maten het op en slachtten het.
In de stadsrekening van Biervliet staat op de
bladzijde, volgend op die met de tekening:
Ite[m] betaelt ov[er] de costen vanden ghene[n]
die hier ghesonden waren van mine[n] hee[ren] van
Dornike den XX ste[n] dach in Sporkele om[m]e den
groten visch te ziene, te metene ende te purgierne
XIII d[enarie] gr[oten]
A.R.A. Brussel, Rekenkamer inv 32076 fol
15 v, post 6.
(‘Sporkele’ is sprokkelmaand/schrikkelmaand,
dus 20 februari 1429; ‘purgierne’ is ‘slachten’.)
Doornik (Tournay) ligt zo’n 100 km ten
zuiden van Biervliet. In februari zijn de dagen
kort en een bode zal er te paard twee dagen over
gedaan hebben om Doornik te bereiken. Overleg
en twee dagen terug met de mannen die het dier
zullen slachten. De walvis zal dus niet later dan
15 februari aangespoeld zijn.
