met de Annelida (ringwormen) lijken
ze daar absoluut niet op. De 1-30 cm
lange wormen zijn niet gesegmenteerd
en er zijn geen chaetae (borstels).
Ook inwendig zijn er aanzienlijke
verschillen. Zo iser geen bloedvatstelsel
en dient de lichaamsvloeistof als bloed.
Als aanpassing aan de sedentaire
vastzittende) levenswijze is de darm
U-vormig en mondt de anus uit aan de
basis van de introvert. Hier is ook de
uitgang van de excretieorganen.
De groep omvat wereldwijd ongeveer
145 soorten, vooral in de tropen.
In de Noordzee en omgeving zijn
er niet meer dan twaalf. Het enige
omvangrijke rapport over de in
Nederlandse wateren voorkomende
sipunculiden is dat van Vinkesteijn
(1982). Hij vermeldt acht soorten,
vnl. afkomstig van bemonstering op
het continentaal plat door het NIOZ.
Het beste determineerwerk voor de
Nederlandse soorten is (Gibbs, 2001).
Voor een zekere identificatie is het vaak
nodig het dier open te snijden, zeker
als de introvert geheel of gedeeltelijk
is ingetrokken zodat tentakels en
stekeltjes onzichtbaar zijn.
De Nederlandse soorten
Buitengaats komt hier zeker een
viertal soorten pindawormen voor.
De grootste soort is Sipunculus nudus
Linnaeus, 1766 die wel 35 cm lang
kan worden. Hij wijkt van de andere
soorten af doordat de huidspieren
(kringspieren en lengtespieren) geen
aaneengesloten lagen vormen maar
gerangschikt zijn in bundels. Daardoor
vertoont de lichaamswand van deze
soort een netwerkpatroon. Dit is de
enige zuidelijke soort die hier de
noordgrens van zijn verspreiding
heeft. Het is een zandbewoner die
dan ook wel eens uitgespoeld wordt
en soms op het strand aanspoelt. Veel
kleiner, maximaal 15 cm lang, zijn
Golfingia elongata (Keferstein, 1862)
en Golfingia vulgaris (de Blainville,
1822) die beide vrij algemeen zijn
in de zuidelijke Noordzee. Dit
geldt in wat mindere mate ook voor
Phascolion strombi (Montagu, 1804)
een kleinere soort die maximaal 5 cm
lang wordt. Deze heeft een bijzondere
levenswijze doordat hij uitsluitend
in lege slakkenhuizen leeft. De romp
is dan ook spiraalvormig. Men kan
gemakkelijk zien of een slakkenhuis
bewoond wordt door een worm omdat
de mondopening is dichtgemetseld en
slechts een kleine opening vrij laat
waardoor de introvert naar buiten
gestoken kan worden. In de Zeeuwse
wateren s.str. is tot nu toe maar één
soort aangetroffen, nl. Nephasoma
minutum (Keferstein, 1862) (Faasse,
2002). Ook uit andere landen is
bekend dat sipunculiden vrijwel
geen estuariene verspreiding hebben.
124
<ëphasoma minutun
fiauna i^eelandica
