Zakpijpen
Bert Buizer Rob Leewis
m.m.v. Anne Mat Vestjens
Zeeuwse zeikers - de zakpijpen
van Zeeland
Op zijn minst een vragende doch
soms een meewarige blik is je deel
wanneer je het woord zakpijp in het
openbaar gebruikt. Dat ligt natuurlijk
anders wanneer we dat in gezelschap
van (veld)biologen en duikers doen:
direct weet iedereen dat we hiermee
een bijzondere diergroep bedoelen.
Op een flink aantal plaatsen langs
de Nederlandse kust kunnen we
vertegenwoordigers van deze diergroep
aantreffen. Zeeland neemt daarbinnen
een bijzondere plaats in. Talloze harde
substraten zoals stenen, beton, wrakken
en andere harde voorwerpen vormen
een ideale aangroeiplaats voor een keur
aan planten en dieren. In deze bijdrage
voor de Fauna Zeelandica wordt
allereerst algemene informatie over
deze bijzondere groep dierensoorten
gegeven en vervolgens wordt op de
soorten afzonderlijk ingegaan.
Een bijzondere naam
De naam zakpijp vraagt om te
beginnen om een blik in het Zeeuwse
verleden. De 18e eeuwse Zeeuwse arts
Job Baster heeft gedurende zijn leven
veel aandacht besteed aan de fauna van
de Zeeuwse wateren. Een beroemd en
inmiddels kostbaar werk van zijn hand
werd in 1759 door uitgever J. Bosch te
Haarlem gepubliceerd. De volledige
titel van dit heel fraai geïllustreerde
werk luidt 'Natuurkundige
uitspanningen, behelzende eenige
waarneemingen over sommige zee
planten en zee-insecten benevens
derzelver zaadhuisjes en eijernesten
Een deel van tabel X van Baster 1759
Op de hierbij afgebeelde kopie uit
Basters bovengenoemde werk zien
we wat hij '....aan de deuren van
sommige Zassen en Sluizen....aantrof.
We zouden nu direct zeggen dat dat
natuurlijk zakpijpen zijn, maar hij moest
zoeken naar een juiste omschrijving
en benaming voor die hem tot dan toe
onbekende dieren. De gelijkenis met
het onder de naam doeldelzak bekende
blaasinstrument doet hem besluiten de
aangetroffen aangroeisels zakpijpen te
noemen. Hij omschrijft dat alsvolgt: 'Ik
neeme derhalve aan mij de vrijheid om
het een Zak-pijp ofAscidium te noemen,
dewijl het met dat blaasinstrument veel
overeenkomst heeft
170
fauna feetandica
