OP KLEUR KOMEN
nog maar een kwart van de totale lengte die
bereikt wordt na het oppompen. De tien seg
menten van dat achterlijf zitten nog als een
harmonica ineen.
De eerste drie exemplaren zijn al tegen ach
ten weggevlogen, de vijfde doet dat pas
tegen tienen, omdat de zon toch vaker ach
ter de wolken verdwijnt dan de onderwaterse
weersverwachtingen hadden voorspeld. Deze
laatste vliegt hoog op en fladdert onwennig
over de duindoorns, noordwaarts richting zee.
Na zo'n 200 meter vliegt een Braamsluiper
van zijn uitkijktak snel op hem af, maar deze
vindt de prooi toch te groot en keert terug.
Hij is tenslotte ook maar een paar centimeter
langer dan deze libel. Vorige week toen ik hier
liep was een vers exemplaar niet zo gelukkig
toen de hier vlakbij broedende Boomvalk
man net langs kwam en bovenop hem dook,
een zacht eitje voor de scherpe snavel.
Het zal nog een week of twee duren voor het
eerste paartje Grote keizerlibellen hier boven
het water komt paren en nieuwe eitjes afzet
ten.
Van alle soorten is de kleur van de verse libel anders
dan die van de uiteindelijke volwassen uitgekleurde
libel. Voor beginnende libellenliefhebbers is dat soms
een verwarrende zaak. Het valt dan niet mee om de
libel op naam te brengen - vooral in vergelijking
met vlinders die vers uitgekomen dezelfde kleur en
tekening hebben als de oudere exemplaren. Daarbij
komt nog dat enkele soorten (met name Watersnuf-
fels, glazenmakers en heidelibellen) hun kleur kun
nen reguleren onder invloed van kou en warmte,
door chemische omzetting in donkere of lichte pig-
mentplekken, en dat de geslachten ook verschillend
gekleurd zijn.
De sterk variabele kleurtekeningen hebben twee
functies, namelijk:
a. signaalfunctie: met name op de kop komen vaak
dezelfde motieven voor, zoals dwarsbanden, stre
pen of 'valse ogen' aan de achterkant. Voor de
visueel ingestelde libellen fungeren de bonte
mozaïekpatronen als herkenning;
b. temperatuurregulatie-functie: een berijpt huidop
pervlak reflecteert zonlicht en een donker opper
vlak neemt dat juist op. De vlektekening op het
achterlijf bij glazenmakers stelt deze dieren waar
schijnlijk in staat om via de lichtere vlekken een
gewenste lichthoeveelheid door de huid 'binnen' te
laten en dit op te slaan in donkerder delen.
De kleuren worden gevormd door pigment enerzijds
en berijping anderszijds. Berijping bestaat uit kleine
wasschilfers, die de opperhuid produceert. Deze was
is verwijderbaar, bijvoorbeeld als een vrouwtje met
haar achterpoten aan het lijf van het mannetje hangt.
Een berijpt lijf reflecteert beter, waardoor oververhit
ting wordt voorkomen - daardoor zijn bijvoorbeeld
korenbouten op overhete zomerdagen nog erg actief
in territoriumverdediging.
Met al hun behendigheid in de lucht, met al hun
kleurenpracht en met hun interessante gedrag en
levenscyclus zijn libellen en juffers buitengewoon
boeiende insecten. Van een aantal soorten past de
dynamische leefwijze goed in de dynamiek van het
Zeeuwse deltagebied.
21
