M BIJEN EN WESPEN DOOR HET
JAAR HEEN
ra
O
E
Een bijenkalender
g leder seizoen heeft zo zijn eigen bijen en wespen. Som-
r-J mige soorten vliegen alleen in het vroege voorjaar, an
dere hebben twee generaties per jaar, weer anderen zijn
typisch voor de nazomer. In dit hoofdstuk wordt het
voorkomen van een aantal opvallende en talrijke soor
ten doorheen een jaar beschreven.
actief te worden. Deze prachtig roodzwart gekleurde
soort woont graag in aangeboden houten nestblokken.
Begin maart ontwaakt ook de grasbij. Deze soort is vaak
erg talrijk. Ze wordt al snel gevolgd door het eveneens
talrijke roodgatje. Als zo half maart de sleedoorns en de
vroege wilgen volop staan te bloeien, is het daarop vaak
al een drukte van jewelste.
Hartje winter
De winters van tegenwoordig zijn niet meer wat ze ooit
waren. Het ene warmterecord na het andere sneuvelt.
Zelfs in januari zijn er warme dagen waarbij de tempe
ratuur de tien graden ver overstijgt. Op deze dagen zijn
het niet alleen de vlinders en vleermuizen die uit hun
winterslaap ontwaken. Ook bijen en wespen doen dat.
Op een dergelijke, uitzonderlijke warme dag in januari
zie je soms ineens een hommel of limonadewesp vliegen.
Door de warmere periodes in de winter ontwaken veel
soorten tegenwoordig gemiddeld eerder dan voorheen
uit hun winterslaap. De Franse veldwesp heeft het re
cord van de vroegste actieveling. Tijdens een ongewone
warmtegolf in januari werd een vrouwtje zelfs al op 10
januari wakker. Ze werd kort daarna gevolgd door een
Gewone wesp en Aardhommel (op 14-1 en 16-1). Ook
de Duitse wesp is wel eens in januari wakker geworden.
Dergelijke dieren zitten zich wat op te warmen, maken
oriëntatievluchten en proberen op de weinige bloemen
wat voedsel te vinden. Wanneer de kou terug invalt, is
het weer snel afgelopen met de activiteiten.
Vroege voorjaar
In februari staan de sneeuwklokjes en krokussen alweer
te bloeien. In deze periode zijn er nog weinig insecten
actief. Zo tegen eind februari, en uiteraard afhanke
lijk van het temperatuurverloop in die maand, begint
de sleedoorn te ontluiken. Ze bloeit uitbundig. In de
wegbermen zien we ineens de talrijke bloemetjes van
klein hoefblad. Op warme dagen eind februari begin
nen de koninginnen van de aardhommels te ontwaken.
Ze hebben de hele winter onder de grond geslapen en
daarbij veel voedsel verbruikt. Ze gaan daarom direct
op de bloemetjes even bijtanken. Ook de honingbijen
zijn als eerste van de partij. Zij zullen de hele zomer, tot
diep in het najaar, onafgebroken actief blijven. Na de
aardhommels volgen meestal binnen enkele dagen de
andere hommelsoorten. Akkerhommel, weidehommel
en boomhommel. De tuinhommel volgt meestal wat
later. Van alle wilgen is de boswilg de vroegst bloei
ende. Als eind februari de eerste bloemen goed open
staan zijn de zwart rosse zandbij en de vroege zand-
bij meestal snel van de partij. In de beslotenheid van
warme binnentuinen begint de gehoornde metselbij
Laat voorjaar
Na de sleedoorn komen ook andere inheemse bomen
en struiken in bloei. Achtereenvolgens vogelkers, mei
doorn, rozen en op het zand bijvoorbeeld vuilboom.
Ook onder de kruidachtigen barst het voorjaar in alle
hevigheid los. Aspectbepalend zijn paardenbloem en
fluitenkruid, maar het is de bloeitijd van wel honderden
plantensoorten. Het is voor de bijenliefhebber een spec
taculaire periode want iedere dag zijn er wel weer een
paar nieuwe soorten te zien. Vooral de talrijke soorten
zandbijen hebben nu hun vliegperiode. Van de eveneens
talrijke soorten groefbijen vliegen in deze periode al
leen de vrouwtjes. Op een bloeiende meidoorn zijn met
gemak een tiental soorten bijen aan te treffen. Hoewel
de bloemetjes van vuilboom maar klein zijn, zijn ze voor
bijen van groot belang. Ze bevatten veel nectar, terwijl
er verder op de voedselarme zandgronden niet zo veel
nectarplanten aanwezig zijn. Werd het vroege voorjaar
volledig gedomineerd door de bijen, als de vuilboom
bloeit, zijn meestal de eerste graaf en plooivleugelwes-
pen present. Meestal is Crabro peltarius de eerste graaf-
wesp die gezien wordt. Mannetjes maken hun typische
paringsvluchten langs bomen en struiken. In de tuinen
is eind april de vliegperiode van de gehoorde metselbij
alweer afgelopen. Ze wordt vervangen door de rosse
metselbij.
De opwarming van het klimaat gaat ook aan warmte-
minnende dieren als bijen niet voorbij, leder jaar sneu
velen er records als het gaat om de vroegste waarne
ming van een soort. Onderstaand de records uit 2008.
Soort
Eerste
waarneming
In 2008
Vroegste
waarneming
Voor 2008
Aantal
Dagen
vervroegd
Aardhommel
26-1
2-2
6
Weidehommel
10-2
2-3
12
Gehoornde metselbij
27-2
7-3
8
Sachembij
27-2
20-3
22
Gewone wesp
14-1
16-1
2
Zwart-rosse zandbij
24-2
27-2
3
Zomer
Als de bramen beginnen te bloeien is het volop zomer.
De grootste piek van bloeiende planten is dan al achter
18 Fauna Zeefancfica
