GEWONE OE GRIJZE GARNALEN
(Crangon crangon Linnaeus 17 58J
Reeds in de Middeleeuwen werd er de Zeeuwse wateren op de
gewone of grijze garnalen (Crangon crangon Linnaeus 1758)
gevist en waren er regels voor de verkoop van vis. In elke kust
plaats werden wel garnalen verkocht. Tegenwoordig worden in
Zeeland uitsluitend garnalen aangevoerd op de vismijnen van
Breskens en Colijnsplaat. De hoeveelheden fluctueren sterk,
afhankelijk van het bestand. In 2006 werd in Colijnsplaat 699
ton en in Breskens 902 ton aangevoerd. Een jaar later, in 2007,
was de aanvoer gedaald tot respectievelijk 381 en 647 ton. In
2007 was in Nederland de totale aanvoer 9551 ton met een
waarde van 36,6 miljoen euro.
Garnalen worden gevangen door kotters met boomkorren
met speciale garnalennetten, grote netten die met een ijzeren
dwarsboom opengehouden worden. De bodempees is van rol
len voorzien, zodat deze zich niet in de zeebodem ingraaft. De
mazen van het net zijn maar klein: 22mm. Dat betekent dat
ook veel jonge visje gevangen zouden kunnen worden. Om dat
schadelijke effect tegen te gaan, zijn garnalennetten uitgerust
met een "zeef-lap", een stuk net waarin de mazen 5 tot 6 cm
zijn. Hierdoor kan veel jonge vis ontsnappen. Aan boord wordt
de vangst door een spoelzeef gevoerd: de garnalen worden
eruit gezeefd en het overgrote deel van de bijvangst wordt
levend in zee teruggespoeld. De openingen in de zeef zijn ten
minste 6,5 mm; dit is ook de minimum breedtemaat voor de
garnalen. Soms wordt er verder gesorteerd: met een zeef van
6,8 mm.
Huispellen, zoals vroeger in veel vissersdorpen gebeurde, is om
hygiënische reden niet meer toegestaan; alle garnalen wor
den gekoeld met vrachtauto's naar grote pelcentra in Marokko
vervoerd en komen gepeld en gekoeld weer terug. Wel minder,
natuurlijk: voor een kilo gepelde garnalen zijn drie kilo onge
pelde garnalen nodig.
Vrouwtjes met eieren en ook larven zijn vrijwel het gehele jaar
aanwezig. In de maanden februari, mei-juni en augustus-sep-
temberzijn de meeste larven aanwezig. Garnalen groeien snel.
In de zomer hebben ze maar vier tot vijf maanden nodig om
van larve een consumptiegarnaal van 5 tot 6 cm uit te groeien.
Garnalen zijn protandrisch hermafrodiet: de mannetjes ont
wikkelen zich, nadat ze de vrouwtjes bevrucht hebben, zelf tot
vrouwtjes. Mannetjes zijn geslachtsrijp bij een lengte van 30
mm, vrouwtjes bij 50 mm geslachtsrijp. Garnalen hebben een
inwendige bevruchting en de zaadcellen blijven lang levend
in de eileiders van de vrouwtjes, zodat deze twee tot vier keer
bevruchte eieren kunnen produceren zonder nieuwe paringen.
Een mannetje kan twee maal paren en verandert dan in onge
veer vier maanden in een vrouwtje. Consumptiegarnalen zijn
dus eigenlijk allemaal vrouwtjes.
Garnalen leven op bodems van zand of slikkig zand. Met snelle
bewegingen van hun pootjes graven ze zichzelf in en aange
zien de dezelfde kleur als de bodem hebben, zijn ze vrijwel
onzichtbaar. In het voorjaar, als het zeewater warmer begint te
worden, trekken de garnalen naar de kust en naar de zeegaten.
In de zomer leven ze in het ondiepe water. In het najaar trek
ken ze weer terug; in een koude winter gaan ze verder de zee
in dan in een zachte winter. Bij het naar zee trekken verzame
len de garnalen zich eerst van de platen en het ondiepe water
in de geulen, waar ze gemakkelijk gevangen kunnen worden.
Daarom is de garnalenaanvoer in het najaar altijd hoog.
Naast de mens zijn er nog meer vijanden van de garnalen.
Een goede kabeljauwbestand decimeert het garnalenbestand.
Ook als er veel zwemkrabben aan de kust zijn, vangen vissers
minder garnalen. Andere vijanden zijn de grondel (voor kleine
garnaaltjes), de poon, de schelvis, de schar, de wijting en nog
veel andere vissoorten. Ook de zeekat of Sepia, die langzaam
boven de bodem zwemmend steeds een waterstraaltje naar
voren spuit en daarmee de in het zand ingegraven garnalen
verrast. Ze schieten weg, maar vaak is de Sepia met zijn lange
tentakels sneller.
Garnalen zijn zelf ook rovers; kleine garnaaltjes eten plankton
en vislarven, grotere garnalen eten wormen en kleine kreeft-
achtigen. Wel grappig: garnalen eten kleine visjes en grote
vissen eten garnalen.
70 Fauna ZeeCamfica