EIKELMUIS
Eliomys quercinus
door Jan Piet Bekker
150 Fauna Zeefancfica
Hoe zorg je er voor dat je van een muur afspringt en
er toch weer op land? Ik had een keer de gelegen
heid om dat uit te knobbelen toen ik een keer voor
enige tijd een eikelmuis kon observeren. Plaats van
handeling: de zuidmuur van een vervallen boerderij,
ergens in België, waarvan alleen nog de muren en
een deel van het dak de tijd had overleefd. De nacht
was al gevallen toen we luisterend naar vleermuizen
ineens een gefluit hoorden. We keken om ons heen
en ontdekten een eikelmuis die hoog tegen de muur
zat. Hij kwam juist weer in beweging en zette zich
daarbij van de muur af en ging zijwaarts, maar op
een miraculeuze manier kwam hij een eindje verder
weer tegen de muur. Hij kroop omhoog naar een
draagbalk, verdween even uit het zicht en kwam
achter de balk weer te voorschijn. Dat herhaalde
zich zo tien steunbalken achter elkaar. Het werd
duidelijk: door een snelle beweging met de staart,
ging het lichaam naar de muur terug en de reflex-
Uiterlijk en herkenning
De eikelmuis, heeft het formaat van een kleine rat met
een lichaamslengte tussen de 100 en 170 mm. De kop-
tekening van een eikelmuis is uitermate karakteristiek:
een zwarte bandietenband over de kop, de ogen net vrij
latend en als het ware om de ruitvormige oren doorlo
pend. Verder globaal bruin gekleurd op de rug en aan de
onderzijde fraai wit. De staart is lang, met 90-145 mm
net iets korter dan de lichaamslengte en stevig behaard.
De punt is voorzien van een fraaie witzwarte pluim.
Gedrag
Eikelmuizen hebben twee belangrijke eigenschapen
die maken datje ze niet gemakkelijk tegen zal komen:
ze houden een winterslaap en als ze daar uit zijn ont
waakt, zijn het ook nog uitgesproken nachtdieren. De
enige kans om ze te zien is in de vroege avond als ze
gaan foerageren. Daarbij laten ze zich geregeld horen
en zijn ze zelfs vrij luidruchtig. Zo maken ze fluiten
de of piepende geluiden en maken of een vogelachtig
gekwetter. Fruitbomen vlakbij een huis of bij andere
steenachtige objecten, geven nog de beste kansen. Ook
is het mogelijk om eikelmuizen te lokken met vreemde
geuren, bijvoorbeeld door oude Franse kaas in een lange
streep over een rotsblok te smeren. Het aanbieden van
nestkastjes, waar ze de winter in zouden kunnen door
brengen is zelfs een methode geworden waarmee je
deze soort gericht zou kunnen inventariseren (en waar
nemen). Overigens, veel succes daarmee is tot op dit
Waarnemingen eikelmuis 1989 - 2008.
matige beweging van de nagels tegen de muur de
den de rest. Dat is niet een eikelmuis zien, maar er
een beleven!
moment nog niet geboekt: in de verspreid over Zeeuws
Vlaanderen speciaal voor de eikelmuis opgehangen
nestkastjes, zijn tot en met 2008 alleen bosmuizen en
rosse woelmuizen gevonden en geen enkele eikelmuis.
Eikelmuizen eten in het voorjaar knoppen en boombast
maar ook dierlijk voedsel als kleine ongewervelden, eie
ren of jonge vogels. Later in het jaar en zeker vlak voor
de winterslaap bestaat het voedsel vooral uit vruchten
en zaden. De eikelmuis is eigenlijk alleen 's nachts actief
en is na het verlaten van het nest in de schemering, dan
de gehele nacht op pad. Eikelmuizen kunnen uitstekend
klimmen maar verplaatsen zich ook veel over de grond.
De winterslaap duurt van oktober tot in april. De dieren
rollen zich dan geheel op met de staart over de neus en
het lichaam. De voortplantingsperiode begint direct na
de winterslaap. Na een draagtijd van 21 tot 23 dagen
worden 1, zelden 2 keer per jaar 4 tot 6 jongen gebo
ren. Eikelmuizen worden voor muizen relatief oud met
maximaal 6 jaar.
Verspreiding
De eikelmuis kwam oorspronkelijk voor van Portugal
tot aan het Oeralgebergte. Nu loopt de noordgrens van
het aaneen gesloten verspreidingsgebied ter hoogte van
onze streek over de provincie Zuid-Limburg, via Zuid-
Polen, door tot en met Italië. In de rest van Europa
zijn nog enkele enclaves te vinden, zoals in Roemenië,
Finland, de Baltische staten en Rusland. In België is er
een vaste populatie in de buurt van de Panne en Ware-