94
ONUITGEGEVEN*
zeer juist uitdrukt, met liet minimum van godsdienst'
vrijheid te vredcn te stellen;" alsmede over sommi
ge zijner gedragingen waardoor hij wol eens zekere
ongelijkheid aan zichzelven openbaardedie hem ia
het oog der menigte van dubbelhartigheid verdacht
maakte en bij velen wantrouwen verwekte (55). Hierbij
kwam nogdat O r a nj e zich reeds een weinig vroe
ger naar het oordeel der Calvinisteneen regt had
aangematigdwaarop zij grooten prijs stelden. Ik be
doel zijne ruime toepassing van het zoogenaamde ter
ritoriale Staats-kerk-regtwaarbij hij het Staats-kerk-
gezag ook tot de verkiezing van leeraars en zelfs tot de
vereffening van alle voorkomende kerkgeschillen wilde
hebben uitgestrekt. Zijn concept (56) eener Staats-kerk-
orde voor Holland en Zeeland van 1576 kan zulks bewij
zen. Maar het laat zich tevens begrijpen, hoezeer de j
daarin vervatte bepalingen, die, naar den raad van
de Vil lier s, eigenlijk strekten,,,, om de theologan-
ten bij hunnen pligt te houden," den aanhangers
van den Gencefschcn hervormer moesten hinderen.
Weshalve het niet vreemd is hen te hooren klagen,
dat de prins zich met hunne bijzondere aangelegen
heden te veel bemoeide, en zelfs zoodanige zaken,
die tot het innigste wezen des kerkdijken levens be
hoordenaan het staatsgezag zocht te onderwerpen;;
maar daarentegen de Koomschen meer ontzagja de-
zee zooveel inwilligde, dat hierdoor, naar hunne mee-
ning, ligteljjk het doel zou verloren gaan, waarvoor
men van den beginne af de wapenen tegen Spanje had
opgevat; dat niet blootelijk gelegen was in de verkrij-
