JAN CAREL PILAAR.
291
te vinden. Dit was in het algemeen het geval
van enkele uitzonderingen spreken wij hier niet.
Bovendien waren de werken die men over de stuur
manskunst bezat, verouderd, en ontbrak het weten
schappelijk element daaraan ten eenenmale. Het
waren eigenlijk gezegd niet anders dan verzamelin
gen van zoogenaamde stokregels, die men slechts
woordelijk had op te volgen, om uit de gemetene
hoogten van hemelligchamen den tijd der waarne
ming, en de breedte der plaats waar men zich bevond
af te leidenhet waren geschriften, bestemd voor
menschen, die eene slechts uiterst geringe kennis
van de wiskunde bezaten. De gelegenheid om zich
te bekwamen, werd dan ook van dien kant zeer be-
moeijelijkt. Doch, al had die gelegenheid niet ont
broken, al ware men in het bezit geweest van op
wetenschappelijke basis geschoeide werken, dan nog
zouden de resultaten niet veel anders geweest zijn,
daar de jongelieden, over het algemeen, op te jeug
digen leeftijd aan boord kwamen, dan dat men zou
hebben kunnen verwachten, dat zij voldoende in de
wiskundige wetenschap zouden zijn doorgedrongen,
