Het eiland Wolphaartsdijk...
-kr
1 t/m 5 juli en 6, 7, 13, 14, 20 en 21 sept.
Belgische kampioenschappen in .Cadet'.
..Finn" en ..OK" door RYCB
14 september
Clubzeilwedstrijden kajuitjachten w.v.
..De Arne".
Oudste geschiedenis.
In lang vervlogen tijd heeft Zeeland deel
uitgemaakt van een uitgestrekte delta, waar
in de Rijn. de Maas en de Schelde hun
water loosden en waar. mede onder invloed
van eb en vloed, een grillig patroon van
schorren, slikken, kreken en stroomgeulen
het toenmalige landschap vormde, in het oos
ten en in het zuiden begrensd door het hoge
land van Brabant en dat van Vlaanderen.
Een van de vele natuurlijke en boven de
normale vloeden opgewassen terreinsver
hogingen in dit eenzame en onafzienbare
gebied zou eens ..Sabbinge" worden ge
noemd en een belangrijke rol gaan spelen
in het ontstaan van het latere eiland Wol-
faartsdijk.
Oudste sporen van bewoning.
Uit gevonden voorwerpen valt vrijwel met
zekerheid vast te stellen, dat de opwas Sab
binge. die destijds groter geweest moet zijn
dan het land dat we thans nog als de Oud-
Sabbingepolder kennen, reeds in de Ro
meinse tijd en in de oudste middeleeuwen
bewoond moet zijn geweest. Waren het ja
gers en vissers, of leefde men er toen reeds
van de veeteelt?
De aanwezigheid van uitgestrekte schorren
leverde een rijke voedselbron voor vee. zo
dat hei mogelijk is dat men zich reeds vroeg
met schapenteelt heeft bezig gehouden.
Omstreeks de helft van de vorige eeuw
lag er nog een overblijfsel van een oude
vliedberg op de zgn. tol- of torenweide in
de Papenhoek bewesten de kerk van het
huidige dorp Wolphaartsdijk. Er is reden te
veronderstellen dat de oorspronkelijke vlied
berg. voordat het land bedijkt was. de plaats
kan zijn geweest waar de oudste bewoners,
eventueel met hun vee, een veilige schuil
plaats zochten bij stormvloeden.
De bij afgraving in deze vliedberg gevon
den voorwerpen en resten van bewoning,
zoals kalksteen, krijt, beenderen van dieren,
ramshoorns, gebakken gele- en roodachtige
20 en 21 september
Clubkampioenschappen 162, w.v. ..De
Arne".
28 september
Motorbootwedstrijden w.v. ..De Arne".
Tot 28 september
Middelburg: miniatuur Walcheren.
25 oktober
Clubkampioenschap hengelsportvereni
ging ..De Zandkreek", Wolphaartsdijk.
moppen, as, houtskool, een ijzeren priem,
potscherven en een Germaanse werpbal.
moeten van Germaanse en Frankische oor
sprong zijn geweest.
Oudste bedijkingen.
Als gevolg van het grote tijdverschil, dat
voor de technische uitvoering van de eerste
dijksbouw ongetwijfeld grote moeilijkheden
zal hebben opgeleverd, moet in Zeeland
eerst na het jaar 1000 de bedijkingsactiviteit
op gang gekomen zijn. De zucht naar zelf
behoud zal hierbij wel een grote rol gespeeld
hebben.
Wanneer de opwas Sabbinge werd bedijkt,
is niet bekend, waarschijnlijk is het gebeurd
tussen de jaren 1000 en 1200.
Zowel aan de oost- als aan de westzijde
wasten tegen deze eerste bedijking weer
nieuwe schorren aan. die op hun beurt weer
tegen de oudste polder werden aangedijkt.
Op deze wijze ontstond, bespoeld door het
water van de Schenge en de Zuicivliet. het
oorspronkelijke eiland Wolphaartsdijk. welks
bewoners in de loop van hun bestaan veel
en vaak een ongelijke strijd tegen het
water hebben moeten voeren, als gevolg
waarvan het eiland herhaaldelijk van vorm
en grootte is veranderd.
Indeling en middelen van bestaan.
Het eiland Wolphaartsdijk bestond oor
spronkelijk uit drie ambachten. Oostkerke,
Sabbinge en Westkerke.
Tot het ambacht Oostkerke werd ook
gerekend het in het oosten gelegen Hon-
gersdijk, dat in 1317 reeds bedijkt moet zijn
geweest.
De kern van het eiland was Sabbinge.
waarvan de Heren al in de 12e eeuw in
aanzien waren en bij het dorp een kasteel
bezaten.
Binnen het ambacht Westkerke moet een
beroemde ridderburcht gelegen hebben. Mui
den of ook wel de Piet genoemd.
Omstreeks het jaar 1300 lagen er op het
eiland Wolphaartsdijk reeds vier dorpen.
Westkerke, Sabbinge, Oostkerke en Hon-
gersdijk en twee kastelen Muiden en het
Huis te Sabbinge.
Het lijdt geen twijfel dat na de bedijking
der gronden de landbouw hoofdbron van be
staan is geweest, al mag verondersteld wor
den dat als gevolg van de aanwezigheid van
min of meer grote oppervlakten schorren,
ook de veeteelt een niet onbelangrijke bron
van inkomsten geweest moet zijn.
Naamoorsprong.
Uit de duisternis der vroegste tijden schijnt
de naam Wolphaartsdijk voor het eerst te
zijn opgedoken in een charter van 12 juni
1290. waarin sprake is van ..Wolfardsdic".
In latere jaren heet het eiland weer Wol-
faerdike. Wulphardsdie, Wolphaartsdijck en
Wolfaertsdijcke. In alle gevallen is er sprake
van een zekere Wolfaart die zich met be
dijken zal hebben beziggehouden en waar
schijnlijk stamt uit het geslacht van Borssele.
De uitgang ,,inge" heeft Sabbinge met
meerdere plaatsbenamingen in Zeeland ge
meen. Het zijn plaatsen, gelegen aan stro
mend water of vroeger aan stromend water
gelegen hebbend, zoals Wemeldinge en Bie-
zelinge.
In de benamingen Oostkercke en West-
kereke schijnt het achtervoegsel ..kereke"
te zijn afgeleid van erca of erce. wat ..deel"
moet hebben betekend dus Oosterdeel
en Westerdeel.
Verondersteld wordt dat de naam Hon-
gersdijk is afgeleid van Omgorsdijk. dus een
dijk gelegd om gorsen of schorren.
De naam de Piet kan ontleend zijn aan
pitten of moeren, moerasgronden, die aan
de westkant van het eiland gelegen waren.
Naar het schijnt hebben de heren van West
kerke. ter onderscheiding van een ander ge
slacht van die naam op Tholen, de naam
van der Muden gedragen, afgeleid van de
naam van hun ridderburcht. Muiden of de
Piet. Nadien schijnen ze de naam van der
Piet te hebben aangenomen, welke naam
later echter alleen nog in Vlaanderen voor
kwam.
Een andere opvatting is dat de naam de
Piet ontleend is aan het Kapittel van St.
Pieter te Utrecht, dat in Westkerke al zeer
vroeg tienden moet hebben bezeten. Hoe het
ook zij. met volslagen zekerheid vallen vele
oude benamingen meestal niet te verklaren,
ofschoon m.i. toch wel enige waarde aan
de gissingen daaromtrent kan worden toe
gekend.
Natuurrampen.
De oudste geschiedenis van Wolphaarts
dijk kenmerkt zich door voortdurende strijd
tegen het water, waaruit het water maar al
te vaak als overwinnaar te voorschijn kwam.
Merkwaardigerwijs heeft de oude bedijkte op
was Sabbinge het minst van deze natuur
rampen te lijden gehad.
Bij de storm van 23 november 1334 (St.
Clemensdag) overstroomde het ambacht
Oostkerke. waarbij de dorpen Hongersdijk
en Oostkerke verloren gingen. In het jaar
1370 werden deze gronden voor een deel
opnieuw bedijkt waarbij de Oosterlandpolder
ontstond terwijl in 1429 nog een gedeelte
van het verdronken land van Hongersdijk
werd herbedijkt.
Alhoewel bij de storm van 23 november
1334 reeds twee poldertjes bij Muiden wa
ren overstroomd, ging het ambacht West
kerke bij de storm van 16 november 1377
bijna geheel ten onder, met inbegrip van
het dorp Westkerke en het kasteel Muiden.
Door bedijking van de Zuiderlandpolder
werd in 1458 weer wat land teruggewonnen.
Op de bij dit artikel afgedrukte tekening
is te zien hoe het eiland Wolphaartsdijk er
omstreeks het jaar 1380 ongeveer moet heb
ben uitgezien.
Het oude wapen van Wolphaartsdijk stelt
een griffioen voor, worstelend met de gol-