Het eiland Wolphaartsdijk... -kr 1 t/m 5 juli en 6, 7, 13, 14, 20 en 21 sept. Belgische kampioenschappen in .Cadet'. ..Finn" en ..OK" door RYCB 14 september Clubzeilwedstrijden kajuitjachten w.v. ..De Arne". Oudste geschiedenis. In lang vervlogen tijd heeft Zeeland deel uitgemaakt van een uitgestrekte delta, waar in de Rijn. de Maas en de Schelde hun water loosden en waar. mede onder invloed van eb en vloed, een grillig patroon van schorren, slikken, kreken en stroomgeulen het toenmalige landschap vormde, in het oos ten en in het zuiden begrensd door het hoge land van Brabant en dat van Vlaanderen. Een van de vele natuurlijke en boven de normale vloeden opgewassen terreinsver hogingen in dit eenzame en onafzienbare gebied zou eens ..Sabbinge" worden ge noemd en een belangrijke rol gaan spelen in het ontstaan van het latere eiland Wol- faartsdijk. Oudste sporen van bewoning. Uit gevonden voorwerpen valt vrijwel met zekerheid vast te stellen, dat de opwas Sab binge. die destijds groter geweest moet zijn dan het land dat we thans nog als de Oud- Sabbingepolder kennen, reeds in de Ro meinse tijd en in de oudste middeleeuwen bewoond moet zijn geweest. Waren het ja gers en vissers, of leefde men er toen reeds van de veeteelt? De aanwezigheid van uitgestrekte schorren leverde een rijke voedselbron voor vee. zo dat hei mogelijk is dat men zich reeds vroeg met schapenteelt heeft bezig gehouden. Omstreeks de helft van de vorige eeuw lag er nog een overblijfsel van een oude vliedberg op de zgn. tol- of torenweide in de Papenhoek bewesten de kerk van het huidige dorp Wolphaartsdijk. Er is reden te veronderstellen dat de oorspronkelijke vlied berg. voordat het land bedijkt was. de plaats kan zijn geweest waar de oudste bewoners, eventueel met hun vee, een veilige schuil plaats zochten bij stormvloeden. De bij afgraving in deze vliedberg gevon den voorwerpen en resten van bewoning, zoals kalksteen, krijt, beenderen van dieren, ramshoorns, gebakken gele- en roodachtige 20 en 21 september Clubkampioenschappen 162, w.v. ..De Arne". 28 september Motorbootwedstrijden w.v. ..De Arne". Tot 28 september Middelburg: miniatuur Walcheren. 25 oktober Clubkampioenschap hengelsportvereni ging ..De Zandkreek", Wolphaartsdijk. moppen, as, houtskool, een ijzeren priem, potscherven en een Germaanse werpbal. moeten van Germaanse en Frankische oor sprong zijn geweest. Oudste bedijkingen. Als gevolg van het grote tijdverschil, dat voor de technische uitvoering van de eerste dijksbouw ongetwijfeld grote moeilijkheden zal hebben opgeleverd, moet in Zeeland eerst na het jaar 1000 de bedijkingsactiviteit op gang gekomen zijn. De zucht naar zelf behoud zal hierbij wel een grote rol gespeeld hebben. Wanneer de opwas Sabbinge werd bedijkt, is niet bekend, waarschijnlijk is het gebeurd tussen de jaren 1000 en 1200. Zowel aan de oost- als aan de westzijde wasten tegen deze eerste bedijking weer nieuwe schorren aan. die op hun beurt weer tegen de oudste polder werden aangedijkt. Op deze wijze ontstond, bespoeld door het water van de Schenge en de Zuicivliet. het oorspronkelijke eiland Wolphaartsdijk. welks bewoners in de loop van hun bestaan veel en vaak een ongelijke strijd tegen het water hebben moeten voeren, als gevolg waarvan het eiland herhaaldelijk van vorm en grootte is veranderd. Indeling en middelen van bestaan. Het eiland Wolphaartsdijk bestond oor spronkelijk uit drie ambachten. Oostkerke, Sabbinge en Westkerke. Tot het ambacht Oostkerke werd ook gerekend het in het oosten gelegen Hon- gersdijk, dat in 1317 reeds bedijkt moet zijn geweest. De kern van het eiland was Sabbinge. waarvan de Heren al in de 12e eeuw in aanzien waren en bij het dorp een kasteel bezaten. Binnen het ambacht Westkerke moet een beroemde ridderburcht gelegen hebben. Mui den of ook wel de Piet genoemd. Omstreeks het jaar 1300 lagen er op het eiland Wolphaartsdijk reeds vier dorpen. Westkerke, Sabbinge, Oostkerke en Hon- gersdijk en twee kastelen Muiden en het Huis te Sabbinge. Het lijdt geen twijfel dat na de bedijking der gronden de landbouw hoofdbron van be staan is geweest, al mag verondersteld wor den dat als gevolg van de aanwezigheid van min of meer grote oppervlakten schorren, ook de veeteelt een niet onbelangrijke bron van inkomsten geweest moet zijn. Naamoorsprong. Uit de duisternis der vroegste tijden schijnt de naam Wolphaartsdijk voor het eerst te zijn opgedoken in een charter van 12 juni 1290. waarin sprake is van ..Wolfardsdic". In latere jaren heet het eiland weer Wol- faerdike. Wulphardsdie, Wolphaartsdijck en Wolfaertsdijcke. In alle gevallen is er sprake van een zekere Wolfaart die zich met be dijken zal hebben beziggehouden en waar schijnlijk stamt uit het geslacht van Borssele. De uitgang ,,inge" heeft Sabbinge met meerdere plaatsbenamingen in Zeeland ge meen. Het zijn plaatsen, gelegen aan stro mend water of vroeger aan stromend water gelegen hebbend, zoals Wemeldinge en Bie- zelinge. In de benamingen Oostkercke en West- kereke schijnt het achtervoegsel ..kereke" te zijn afgeleid van erca of erce. wat ..deel" moet hebben betekend dus Oosterdeel en Westerdeel. Verondersteld wordt dat de naam Hon- gersdijk is afgeleid van Omgorsdijk. dus een dijk gelegd om gorsen of schorren. De naam de Piet kan ontleend zijn aan pitten of moeren, moerasgronden, die aan de westkant van het eiland gelegen waren. Naar het schijnt hebben de heren van West kerke. ter onderscheiding van een ander ge slacht van die naam op Tholen, de naam van der Muden gedragen, afgeleid van de naam van hun ridderburcht. Muiden of de Piet. Nadien schijnen ze de naam van der Piet te hebben aangenomen, welke naam later echter alleen nog in Vlaanderen voor kwam. Een andere opvatting is dat de naam de Piet ontleend is aan het Kapittel van St. Pieter te Utrecht, dat in Westkerke al zeer vroeg tienden moet hebben bezeten. Hoe het ook zij. met volslagen zekerheid vallen vele oude benamingen meestal niet te verklaren, ofschoon m.i. toch wel enige waarde aan de gissingen daaromtrent kan worden toe gekend. Natuurrampen. De oudste geschiedenis van Wolphaarts dijk kenmerkt zich door voortdurende strijd tegen het water, waaruit het water maar al te vaak als overwinnaar te voorschijn kwam. Merkwaardigerwijs heeft de oude bedijkte op was Sabbinge het minst van deze natuur rampen te lijden gehad. Bij de storm van 23 november 1334 (St. Clemensdag) overstroomde het ambacht Oostkerke. waarbij de dorpen Hongersdijk en Oostkerke verloren gingen. In het jaar 1370 werden deze gronden voor een deel opnieuw bedijkt waarbij de Oosterlandpolder ontstond terwijl in 1429 nog een gedeelte van het verdronken land van Hongersdijk werd herbedijkt. Alhoewel bij de storm van 23 november 1334 reeds twee poldertjes bij Muiden wa ren overstroomd, ging het ambacht West kerke bij de storm van 16 november 1377 bijna geheel ten onder, met inbegrip van het dorp Westkerke en het kasteel Muiden. Door bedijking van de Zuiderlandpolder werd in 1458 weer wat land teruggewonnen. Op de bij dit artikel afgedrukte tekening is te zien hoe het eiland Wolphaartsdijk er omstreeks het jaar 1380 ongeveer moet heb ben uitgezien. Het oude wapen van Wolphaartsdijk stelt een griffioen voor, worstelend met de gol-

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland Magazine / Veerse Meer Gids | 1969 | | pagina 8