Van zeegat tot binnenmeer (2)
VEERSE MEER GIDS
Historische gegevens van Brouwershavense Gat
en Grevelingen met hun omgeving
Oude scheepvaartwegen en havenplaat
sen.
Het Scoudemarediep en de Grevelingen
waren, zoals reeds in een vorig artikel
werd vermeld, in de middeleeuwen be
langrijke scheepvaartwegen. Dat was
eveneens het geval met hun zijtakken
Gouwe, Dijkwater en Sonnemare.
Reeds in de 13de eeuw vatte Graaf
Floris V het plan op om in Zeeland
twee steden te laten bouwen die zouden
zijn voorbestemd tot belangrijke handels
centra. De ene zou Arnemuiden worden,
terwijl de andere zou worden gebouwd
„in Scaldia in loco decitur Bridorp".
Bridorp of Brijdorpe had dus ook een
stad moeten worden. Het lag destijds
aan de Duvenee, een stroom die uitkwam
in de mond van de Gouwe. Als haven
dorp kende het toen al enige bloei. Nog
voordat de plannen tot stadsaanleg in
uitvoering kwamen, verleende Brabant al
vrijdom van tol.
Verlanding van de Duvenee en de
minder goede verstandhouding met de
heer van de Bridorper ambachten, brach
ten echter de plannen van de graaf in ge
vaar. Toen tenslotte de Elghersee en de
Duvenee werden afgedamd, trad om
streeks 1285 nieuwe verlanding op en
moest Floris V zijn plannen ten aanzien
van Brijdorpe opgeven.
Vandaag de dag kennen we Brijdorpe
nog slechts als een onbetekenend ge
hucht dat in de volksmond Briepe wordt
genoemd. Volgens de geschiedschrijver
Dresselhuis was Briepe het eiland waar
Brijdorpe eertijds op lag. Behalve wat
boerderijtjes en enkele vakantiewonin
gen, vinden we vrijwel geen enkele
aanwijzing meer die herinneringen op
roept aan het verleden. Alleen een kleine
terp waarop verspreid enkele graven,
is een aanwijzing voor de hoge ouderdom
van de streek. Andere tekens dienaan
gaande werden door de herverkaveling
uitgewist.
Op een kaart uit 1752 van Hattinga
staat een vaart getekend, de Brouwers
haven, die toen schijnbaar nog van Brij
dorpe naar Brouwershaven liep.
De ondergang van Brijdorpe als ha
venplaats, had als het ware de ge
boorte van Brouwershaven tot gevolg.
Na de afdamming van de Duvenee, waar
door de verlanding steeds meer versnel
de, werd door Pieter Nobel en zijn broer
Serklaaskinderen een schor bedijkt. Op
dit Serklaaskinderennieuwland wilden ze
tevens een dorp stichten en een haven
aanleggen.
De graaf was erg met hun plannen inge
nomen en breidde ze zelfs uit door op 10
maart 1285 van Jan van Renesse honderd
gemeten grond te kopen, waarop hij,
in plaats van een dorp, een stad wilde
stichten. De naam van deze stad
Brouwershaven wordt voor het eerst
in 1318 vermeld, ofschoon de nieuwe
plaats in Brabant reeds in 1288 vrijdom
van tol verwierf.
Al in een pril stadium van zijn bestaan
ontstonden voor Brouwershaven moeilijk
heden door de dreiging van het buiten
water tegen de vermoedelijk toen nog erg
zwakke zeewering. Om aan deze dreiging
weerstand te kunnen bieden, werd de
dijk omstreeks het jaar 1318 over een
grote lengte verhoogd en verzwaard. In
januari 1341 werd weer melding gemaakt
van schade aan de zeedijk. Uit de gra
felijkheidsrekeningen van de jaren 1342-
1343 blijkt dat een dijk bij Brouwers
haven over een grote lengte werd ver
hoogd en verzwaard. Desondanks ont
stond in 1343 opnieuw dijkbreuk langs
de noordkant van Brouwershaven. Ver
moedelijk was dat dezelfde dijk waar
van in 1341 reeds sprake was.
Reeds vroeg kreeg de plaats grote be
kendheid als opslagplaats van de pro-
dukten van Hollandse en in het bij
zonder van Delftse bierbrouwers. Het
opgeslagen bier werd van daaruit over
het graafschap Zeeland gedistribueerd.
De naam van de stad zal aan de akti-
viteiten van deze brouwers wel niet
vreemd zijn. De bierhandel geraakte in
verval toen ook in Zeeland bierbrouwe
rijen gesticht werden.
Deze tegenslag werd echter weer
ruimschoots vergoed toen de visserij er
tot ontwikkeling kwam. Brouwershaven
bleek vooral gunstig te liggen voor de
haringvisserij en in 1344 stichtte Wil
lem IV er al een vrije haringmarkt.
Men dreef voornamelijk handel op Keu
len, maar ook met Engeland werden
zaken gedaan.
Omstreeks de jaren 1475-1477 moet
Brouwershaven stadsrechten gekregen
hebben. Nadat de stad in 1575 door de
Spanjaarden was verwoest, werden op
last van prins Willem I wallen aangelegd
die in 1590 voltooid waren. Tijdens een
stormvloed in 1682 werden deze verde
digingswerken echter zo zwaar bescha
digd, dat ze als zodanig niet meer wer
den hersteld.
We komen op de verder historie van
Brouwershaven nog nader terug.
De plaats Bommenede, gelegen aan de
zuidelijke oever van de Grevelingen en
oostwaarts van Brouwershaven, was in
de 16e eeuw een welvarend dorp, voor
zien van een goede haven. In de Spaanse
tijd werd het met wallen, grachten en
ravelijnen versterkt, maar verkreeg des
ondanks nooit stadsrechten.
Het gelijknamige eiland overstroomde
herhaalde malen. Zo overstroomde het
ten dele in 1530 tijdens de St. Felixvloed.
Ernstiger was de ramp die zich in 1570
tijdens de Allerheiligenvloed voltrok. Al
hoewel toen het gehele eiland onder
water kwam te staan, wist men de
aangerichte schade in de daarop volgende
jaren toch weer te herstellen.
Nauwelijks was men hiermee klaar,
toen in 1575 de Spanjaarden het dorp
overvielen en verwoestten. Alhoewel de
aangerichte schade nadien weer zo goed
mogelijk werd hersteld zijn de ontmoe
digde bewoners er echter niet meer in
geslaagd het dorp in zijn oude glorie te
rug te brengen. Aan zijn kwijnend be
staan kwam voor goed een einde toen
tijdens een stormvloed op 26 januari
1682 het gehele eiland verdronk.
De gevluchte bewoners vestigden zich
daarna op de dijk bij Zonnemaire, waar
eerst het gehucht en daarna het dorp
Nieuw-Bommenede ontstond.
In 1840 telde dit dorp 451 inwoners en
uit de gemeente-atlas van 1866 blijkt dat
het toen nog steeds een aparte gemeente
was, die 550 inwoners had. Naderhand
werd Nieuw-Bommenede als gemeente
opgeheven en gevoegd bij Zonnemaire.
In het begin van de 18de eeuw werd een
deel van het verdronken eiland Bomme
nede opnieuw bedijkt.
J. van den Broecke.
(wordt vervolgd).
Redactie en administratie
Kerkstraat 7, Veere, telefoon (01181) 4 38
Advertentie-administratie
Drukkerij Markusse, Wissenkerke
Postbus 1, telefoon (01107) 3 08
Oplaag 10.000 exemplaren
welke gericht worden verspreid
Hoofdredacteur
J. W. van de Graaf, directeur van het
Recreatieschap „Het Veerse Meer"
Abonnementen zijn verkrijgbaar
a 8,- per jaar
Giro 206882
t.n.v. Drukkerij Markusse Wissenkerke
Advertentieprijs kleine advertenties
1,per mm
Contractprijzen op aanvraag
Verschijnt
medio januari, maart, mei, juli, septem
ber en november
20
