land. Wie voor het eerst dit lieflijke dorpje
bezoekt en de hallenkerk met een bezoek
vereert moet goed uitkijken wil hij geen
rondgangetjes blijven maken op diezelfde
ring, want alle er op uitkomende straatjes
lijken als twee druppels water op elkaar.
Aan de kerkgracht staat nog een travaille,
waar eens de smid de paarden van nieuw
schoeisel voorzag.
Op de zee heroverd.
Ook Noordgouwe is in het bezit van een
gave ring rondom een 15de eeuws kerkje.
Schuddebeurs is het plaatsje waar eens de
rijken van Zierikzee verpozing zochten in
de mooie buitenplaatsen welke zij in de
prachtige bossen lieten bouwen. De naam
van dit plaatsje is afgeleid van „schud je
beurs". Waarschijnlijk omdat hier tol be
taald moest worden om verder in Zie
rikzee te komen. Op een van de oude bui
tenplaatsen, Heesterlust, treft men een
reigerskolonie aan.
Ongemerkt komen we zo langzamerhand
in Duiveland. Hier vindt men de dorpen
Nieuwerkerk, Ouwerkerk, Oosterland en
Sirjansland.
Namen, die herinneringen oproepen aan
de vreselijke stormnacht van 1 februari
1953. De littekens zijn nog in de vrucht
bare Vierbannenpolder te vinden. De kre
ken, die het water door het dijkgat van
Ouwerkerk uitgeschuurd heeft, lokken nu
uit tot een roeitochtje en het uitwerpen
van een vislijntje. Vredig en glad als een
spiegel, soms vriendelijk kabbelend, ligt
daar nu de kreek, omwald met een prachtig
aangelegd bos. Nog ziet men de machtige
mastodonten van de caisons in de zeedijk
liggen. Hier vocht de mens zijn heroïsche
strijd met de zee en elementen uit om
Duiveland, voordat de grote winterstormen
weer los zouden breken, voor het nage
slacht te behouden. Dankzij veel offers en
inspanning is dit gelukt.
Nu vormen de dijken langs de Oostcr-
schelde een waar eldorado voor de sport
visser, die er in wat voor jaargetijde ook
altijd terecht kan. Op de Oosterschelde
kan men genieten van het scheepvaartver
keer dat zijn weg zoekt naar Wemeldinge,
om via het kanaal door Zuid-Beveland zijn
weg naar Antwerpen te vinden. Als men
geluk heeft is er een mosselkotter aan het
werk, die zijn korren voltrekt met mos
selen, het kostelijke zeebanket.
Naar de sloop.
Oosterland, het enige dorp op Schouwen-
Duiveiand, waar de kerk een zadeldaktoren
heeft. Het haventje Viane, in het begin van
deze eeuw nog goed voor het transport
van allerlei landbouwproducten, nu een
laatste toevluchtsoord voor schepen, die
wachten op hun trieste einde na gedane
arbeid, de sloop.
In Nieuwerkerk heeft de klok een stoel
naast de kerk opgehangen, omdat de kerk
toren in het oorlogsgeweld verloren is ge
gaan.
Welen.
Nabij Nieuwerkerk ligt het Steenzwaan,
een oude weel, ontstaan bij een vroegere
dijkdoorbraak. Het is nu broedplaats van
verschillende weide- en watervogels. Schou-
wen-Duiveland kent trouwens meer van
dergelijke welen en plassen. Daar zijn het
Kakkersweel bij Noordgouwe en het Kaas-
kenswater bij Zierikzee. Overblijfselen van
vroegere catastrofe's. Nu geliefde broedge
bieden voor typisch Schouwse vogels.
De Grevelingen.
Aan de oevers van de Grevelingen ligt
het dorpje Sirjansland. Diep weggescholen
achter de zeedijk, die geen zeedijk meer is.
Tot 1953 was hier het Dijkwater. Hieraan
lagen de haventjes Beldert en de Staart. In
het najaar was hier druk verkeer van
schepen die bieten, aardappelen, vlas en
uien afvoerden. Na 1953 achtten de man
nen van Rijkswaterstaat het nuttiger om
dit schorrengebied van de Grevelingen af
te sluiten. De Dijkwaterpolder was er.
Zij compenseerde het verloren gegane
grondgebied bij de Schelphoek. Nu rijden er
zware landbouwmachines, waar eens de
vissers hun brood uit het water haalden.
Rondom de overgebleven kreek voelen de
voeels zich best thuis. Een kaarsrechte weg
doorsnijdt deze polder en zorgt voor een
rustige verbinding met Dreischor.
Een wijds uitzicht heeft men vanaf de
voormalige zeewering aan de noordkant
van Schouwen op het Grevelingenmeer. Gro
te zandplaten, die eens bij vloed onder
spoelden, zijn nu bezaaid met graan en
wachten op de toverprins, die hun laat
ontwaken.
Waar eens de Bruse vissers hun mosselen
opkorden is nu het terrein van de ple-
ziervaarder en de palingvisser.
Na de afsluiting.
Nog is Bruinisse het mosseldorp van
Schouwen-Duiveland. In de haven wordt het
beeld beheerst door de mosselkotters. Op
de Grevelingen, eeuwenlang hun werkter
rein, zal men ze nu niet meer aantreffen.
De schippers kenden dit water als hun
broekzak. Na de afsluiting van de Greve
lingen door middel van de Brouwersdam
was het in dit water met de mosselcultuur
gedaan. Het is nu het terrein van de uitge
zette forel, de paling en op dit moment de
vele soorten zeevis, die er na de afsluiting
nog in gebleven zijn.
Het karakter van de Bruse bevolking is
mede bepaald door de visserij. Een visser
voelt zich vrij en eenmaal aan het roer
van zijn schip duldt hij weinig of geen
inmenging van anderen op zijn beslissingen.
Deze karaktertrek is in zijn algemeenheid bij
veel Bruënaars te herkennen. Men is ge
neigd wat meer individualistischer te leven
dan elders op Schouwen. Het „recht voor
zijn raap" van de bekende cabarettier Paul
van Vliet is hier zeer zeker van toepassing.
Officiële personen hebben in dit verband
wel eens gesproken van de „Republiek"
Bruinisse.
Veel anekdotes en sappige verhalen zou
den zijn op te dissen over Bruinisse en
ziin schippers. Veel van deze verhalen en
gezegdes zijn een eigen leven gaan leiden
en nog hoort men een Bruënaar wel uit
drukkingen bezigen die in een ver en nabij
verleden uit een anekdote ontstaan zijn.
In Bruinisse worden nu op enkele werven
nieuwe vissersschepen gebouwd. Machtige
Noordzeekotters verlaten vaak de reparatie
haven op weg naar hun nieuwe thuishaven
op Goedereede, het Zuidhollandse eiland,
aan de overzijde van het Grevelingenmeer
of naar de bekende vissersplaatsen in Zee
land. Veel Zeeuwse kotters zijn in Bruinisse
afgebouwd of van een nieuwe motor of van
nieuwe vislieren voorzien.
Schelde-Rijn.
Bij Bruinisse ligt de veerhaven Zijpe.
Daar kan men in enkele minuten overvaren
met de veerboot naar Sint Philipsland.
Voordat de Grevelingendam, de Brouwers-
dam en de Zeelandbrug er waren kwamen
er wel wachttijden voor van 9 uren. Toch
hadden velen dit er voor over om te komen
genieten van de rust die Schouwen-Duive
land toen ook al bood. Nog moet men wel
eens wachten op de veerpont. Nu kan dit
wachten echter goed bekort worden door
eens te gaan kijken aan de zeedijk. Hier
ziet men een van de drukst bevaren bin-
nenvaartroutes van de scheepvaart in
Europa. Straks ook al weer verledentijd als
de Schelde-Rijnverbinding gereed is.
Bij stormweer kunnen in Zijpe veel sche
pen een veilige toevlucht vinden in de
hier aangelegde vluchthaven.
We hebben nu kennis gemaakt met
Schouwen-Duiveland in zijn geheel. Veel is
er weggelaten. Volledig is" het verhaal niet.
Alles is nog niet verteld wat dit schier
eiland te bieden heeft. Dit was slechts
een beginseltje, een aarzelende kennis
making. Er zou bijv. nog veel te vertellen
zijn over de nog aanwezige molens op
Schouwen. Over kleine plaatsjes, zoals
Brijdorpe, Nieuwerkerk of Schutje, Loopers-
kapelle. Eikerzee en Kerkwerve is nog veel
wetenswaardigheden te vermelden. Meestal
gaat men er aan voorbij, maar wie echt
de rust mint zal er toch wel terecht moe
ten komen.
Historisch is alles niet uitgediept en ook
de hedendaagse ontwikkelingen zijn niet
helemaal uit de verf gekomen. Het kan
echter niet. Schouwen-Duiveland heeft te
veel boeiende facetten in zich om daar
over uit te wijden.
In volgende artikelen hoop ik er echter
uitgebreider op in te kunnen gaan.
J. de Jonge.
23
