Goese wallen hebben een heel andere be
tekenis dan die in AmsterdamVooral
de Oostwal met zijn singel en geboomte is
heel fraai. En die stenen brug, waarover
men de Goese binnenstad van de zuidzijde
kan binnenwandelen heeft nog het karakter
van de voorname brug, waarover men vroe
ger een der stadspoorten, de Ganzenpoort,
bereikte. Winkelen in de autoloze Delta-
promenade, gevormd door Lange Vorst,
de Klokstraat en de Lange Kerkstraat heeft
zijn eigen plezier. De Goese middenstand
mag wat ons betreft roepen dat Goes het
(koop)centrum van Zeeland is. Zonder ook
maar een andere Zeeuwse stad te kort te
doen: daar is wel wat van waar, gezien de
talrijke, goed voorziene winkels. Goes is
meer. Het is naast handelscentrum, onder
wijscentrum, landbouwcentrum, ook gezond
heidscentrum van de Bevelanden. Goes heeft
een „typisch verzorgende functie", en laat
dat dan ook goed merken.
„Haventje".
Maar we zouden gaan wandelen! Dan
moet u even naar het oude haventje gaan
kijken. Schilderachtige geveltjes herinneren
met een statig achttiende eeuws patriciërs
huis aan de vroegere glorie. Zelfs het ty
pische „viskotje", dat vlak bij de patriciërs
woning staat, speelt in dat historische spel
zijn rol. Hengelaars aan het water van dat
haventje dat via het kanaal naar het
Goese Sas in verbinding met de nog open
Oosterschelde staat willen nog wel eens
scharretjes en botjes aan de haak slaan.
Ga ook even over de Beestenmarkt, die is
ook vlakbij. Tussen de geparkeerde auto's
staat nog trots een grote waterpomp. De
boog van de Brouwersgang naast het Brou
wershuis herinnert nog aan de bierbrouwe
rijen, die Ter Goes vroeger binnen de stede
telde.
Biologen en hydrobiologen, die de ont
wikkeling van het afgesloten Grevelingen
bekken de afgelopen twee jaar gevolgd heb
ben, zijn erg optimistisch over de water
kwaliteit en het herstel van flora en fauna.
Het stagnante zoute milieu en de relatief
goede waterkwaliteit vormden een uitste-
Goes heeft meer, schreven we al. Aan
de zuidkant van de binnenstad ligt aan de
Zusterstraat het oude Manhuis; anno 1653
zegt de met het Goese Ganzewapen, en dat
van de Van Borselen's gesierde gevelsteen
boven de hoofdingang. Vandaag huist de
Bevelandse afdeling van de Zeeuwse Mu
ziekschool in het „Man'uus", in welks sfeer
volle. oude tuin 's zomers concerten worden
gegeven. Het museum voor Noord- en Zuid-
Beveland ligt er vlak naast. Daar zijn wel
haast permanent tentoonstellingen. En wilt
u iets merkwaardigs zien? Loop dan nog
even de Grote Kerk binnen. Kijk naar het
orgel (of luister er naar als het wordt be
speeld, want orgelconcerten zijn in Goes
geen onbekende verschijnselen). Het instru
ment werd enige jaren geleden gerestau
reerd in de werkplaatsen van de beroemde
Deense orgelbouwer Marcussen. Zeer merk
waardig is de zogenaamde Turkse kap
boven het orgel, waarvan tot nu toe nog
niemand de herkomst heeft kunnen achter
halen.
Goes heeft meer. Moderne zwembaden,
overdekt en open, bijvoorbeeld, en een
sporthal. Maar u moet ook veel zelf ont
dekken in Goes. En rond Goes. Want tussen
de zes dorpen en „de" stad van Ter Goes
liggen nog vele intieme weggetjes en kron
kelende dijkjes, naast strakke moderne
hoofdwegen. Vér voor de oorlog schreef Van
Melle het al in zijn boekje wat Goes eigen
lijk was: een stad(je) op een Groen eiland.
Wat mij betreft: een „lieve" stad. De tijd
zal van haar vragen dat zij nog wat groeit.
Gezegend de wijze mannen, die haar nog-
niet lelijk gelaat voor wonden en gezwellen
kunnen behoeden!
Joris van Hoedekenskerke.
kende basis voor het herstel en de opbouw
van de oude of nieuwe levensgemeenschap
pen. Het is zelfs zo dat dit stagnante zoute
water van 17 pro mille chloride in deze
klimaatzone tot levensmogelijkheden voor
soorten heeft geleid, die op deze breedte
graad tot nog toe onbekend waren. Een
aantal sponzensoorten, die het eerste jaar
na de afsluiting niet meer te vinden waren,
zijn nu weer aangetroffen. Er zijn vele film
en dia-opnamen door het Duikgenootschap
Nederland gemaakt om deze soortenrijkdom
vast te leggen.
Het is echt niet zo, dat de gunstige er
varingen met het water van de Grevelingen
alleen van de Afdeling Milieu-onderzoek
van de Deltadienst komen. Men zou in de
hele politieke strijd rond de Oosterschelde-
afsluiting wellicht de Deltadienst op dit
punt van enige overdrijving kunnen beschul
digen. Al zijn de mensen op het labora
torium 's Heer Arendskerke wetenschappe
lijke lieden. Er is echter geen sprake van
„His Master Voice". Ook de biologen van
het Delta Instituut voor Hydrobiologisch
Onderzoek; een zuiver wetenschappelijk in
stituut verwacht dat de uiteindelijke soor
tenrijkdom van diverse bodemgebonden en
zwevende organismen in dit zout stagnante
water ongeveer 50 percent zal bedragen van
het aantal overeenkomstige diersoorten, dat
momenteel in de Oosterschelde onder water
voorkomt. Voor de bodemgebonden wier-
groepen op harde substraten variëren deze
cijfers van 60 tot 80 percent. Wat de plank
ton soorten betreft komt het op ongeveer
80 percent van de soortenrijkdom in de
open Oosterschelde neer.
Het blijkt dus duidelijk, dat zich sinds
de afsluiting in het aquatische milieu van
de Grevelingen vele nieuwe verhoudingen in
de elementen van flora en fauna hebben
ingesteld. Wie dit vanuit milieuhygiënisch
en hydrobiologisch standpunt bekijkt heeft
bij alle verdriet over de totale afsluiting
echt nog reden tot optimisme. Bij een goed
beheer zullen de grote zoute stagnante
bekkens achter de dammen zeker geen
dode stinkende wateren worden. Het is
bekend, dat de rijks waterstaat alle plannen
beschikbaar heeft om in die dammen, van
de Oosterschelde, Grevelingen en Veerse
Meer. spuisluizen te maken, die naar twee
kanten kunnen werken. Er wordt met zoet
en zout water rekening gehouden. Men kan
dus alle kanten op als de Oosterschelde
toch wordt afgesloten zoals het wettelijk
altijd in de bedoeling heeft gelegen.
Het wordt echter hoog tijd, dat de af
valwaterlozingen op de Grevelingen worden
gestaakt. De vuile troep, die bij Battenoord
en Ouddorp in het afgesloten meer komt.
heeft ernstige gevolgen. Zonder die ver
vuiling van de riolen zou het Grevelingen-
water in deze gebieden een optimale kwali
teit krijgen. Op dat punt valt een vergelij
king met het Veerse Meer zeker ten gunste
van de Grevelingen uit. De afval- en land-
bouwwatcrlozingen op het Veerse meer heb
ben tot een bodemvegetatie en wiervorming
geleid, die het vissen bijna onmogelijk
maakt. De belasting aan voedingsstoffen
(fosfaten en dergelijke) is beslissend voor de
waterkwaliteit en de hengelkansen. Een laag
nutrientenniveau is bepalend en voorwaarde
voor de vorming van een stabiel en ge
varieerd ecosysteem. Het Veerse meer is in
de ogen van de hydrobiologen vlees noch
vis. De sterke zoutschommelingen in droge
en natte periodes onder invloed van de uit
slag van polderwater op het meer, zijn
fnuikend. Het zou van groot belang zijn
als zo snel mogelijk alle afvalwaterlozingen
od beide deltameren werden gestopt. Het
moet er toch eens van komen. Waarom dan
niet meteen? Het komt het hele milieu en
de recreatie op Veerse meer en Grevelingen
ten goede.
Cor van Heugten.
25
