Zeeuws museum
De moeite waard, had een kennis aan
de lunchtafel gezegd, je moet er beslist
eens heen. Heel andere omgeving dan vroe
ger in de Wagenaarstraat, geloof me. Oud
gedeelte van het Abdijcomplex, ruime zalen,
spiltrappen, cn als je af en toe eens naar
buiten kijkt over het plein kun je des te
makkelijker terugdenken aan het verleden.
Erheen, 'n regenmiddag in december.
Lichtbord, deur, treedje af, hal met pla
vuizen, garderobe, doodstil is het er. Zee
gezicht op Veere boven de schouw: dezelfde
wolkenluchten als toen met de Pinkster
zeilwedstrijden, het stadje goed herkenbaar,
de zeewind bolt de zeilen, strekt de vlaggen.
Je knapt er echt van op, hartje winter.
Trapje af; kijk, daar hebben we onze
vriendin, Nehalennia. Ze troont er op de
votiefaltaren met de namen van haar toe
gewijde mannen, zo in het voorbijgaan
genoteerd: Marcus Tarinus Primus, Dacinus
Lifferonis en Titus Tertinius Virilis. Som
migen uit de Rijnstreek, Keulen en daar-
Kop van één der graven van Holland en
Zeeland afkomstig van een beeld aan de
voorgevel van het stadhuis te Middelburg.
Atelier Michiel Ywijnsz. te Mechelen, plm.
15IS. Zeeuws Museum, Middelburg.
Foto; Rijksmuseum, Amsterdam
omtrent; het is nu ééndriekwartduizend
jaren geleden en nog komen ze graag hier,
we komen hen in het seizoen volop tegen.
Overigens, ik mocht willen dat ik zo'n
mooi kantoor had: spotlights tegen geluid
dempend plafond, plexiglas/chroom stoelen,
leuke foto's van de "Tholen 6" en de Oos-
tcrschelde aan de wand. Het boek "Deae
Nehalenniae", gids bij de grote tentoon
stelling van '71, is nog te koop. Daarin
veel over die "Antijcke Steenen" afkomstig
van een "Heijdens Capelleken op de Zee
strand t bij Domburgh in Zeelandt", en over
de vondsten in de Schaar van Colijnsplaat,
tien minuten varen uit de haven aldaar.
Ontroerend mooi, wat verderop in de
kelder, de Romeinse bekertjes, lampjes,
armbanden, die unster, die dakpannen met
'n stempel. Ruw aardewerken voorraad
vaten uit de nadagen van het Romeinse
Rijk, nog véél oudere dingen uit de late
Steentijd; veel uit de 10e 12e eeuw
na Chr., die van de vluchtbcrgen en de
vroegste nederzettingen: dolken, rijsporen,
kammen, borstels, schaatsen, schoenen,
kruikfragmenten, haardstenen. Oost Sou-
burgh was een Volksburcht uit de 10e eeuw;
Middelburg is ook te reconstrueren, met
gracht en ringwal.
De stilte is er tastbaar, je loopt ertegenin
zoals je gewend bent tegen de Zeeuwse
zeewind. Frappant is de tegenstelling tussen
de smalle uitgesleten stenen spiltrappen
die mensen al eeuwen op en af hebben
gesjouwd, en de ruime, hoge en vernuftig
verlichte zalen met hun vensters op het
Middelburgse nog haast middeleeuwse Ab
dijplein.
Tapijten met voorstellingen van overwin
ningen van Zeeuwen op de Spaanse bezet
ters. Ik sta voor een groots tafereel, een
willekeurig tapijt van de drie, de slag bij
Fort Den Haak, augustus 1573. Links Veere
dat toen nog twee haventorens had, rechts
de zee. Kleine Zeeuwse schepen enteren de
zoveel grotere Spaanse zeilers; brand, ka
nonschoten, musketvuur, soldaten op het
strand. Het is groot van verhaal. Plotseling
dringt het door: maar dat is precies de
zelfde plek waar wij nu fijn zeilen, water
skiën, zwemmen en zonnebaden. Het wand
tapijt is op de meter nauwkeurig: de kei-
dammen, de strandjes, de duintjes, de dorps
kerkjes in de verte, Veere is perfect her
kenbaar.
Wat is tenslotte 400 jaar in Zeeland?
Wat is 1700 jaar voor Nehalennia? Die
blanke vuursteenschraper is misschien 5000
jaar oud. Dit gebouw werd gesticht in de
tweede helft van de 16e eeuw, heeft kamer
tjes met verrukkelijk Delfts aardewerk en
Chinees porselein uit 17e en 18e eeuw, fa
milieportretten uit die tijd en vele curiosi
teiten ook.
De verzamelwoede was enorm, tweede
helft 18e eeuw: een wonderlijk, volgens
sommigen potsierlijk schelpenbuffet met
meest tropische hoorns en koraal; klokken
en instrumenten (Middelburg had meesters
in het lenzenslijpen, klokkenmaken), veel
natuurhistorische zaken cn altijd weer dat
Chinese porselein, de "familie verte" en de
"familie rose", kleipoppen uit Canton; een
porseleinen krekelkooitje dat het diertje
huisvestte dat de heer des huizes op dieven
opmerkzaam kon maken, het zwijgt als het
vreemde voetstappen hoort. Dievendoosje
dus zonder elektronika.
Op achtkant houten voetstuk bekroond
door engelen die 'n kompas dragen, het in
1786 te Middelburg gebouwde planetarium.
Messing bollteje in het midden is de zon;
de aarde en vijf planeten draaien erom
heen, nou ja: draaien: de aarde (kleiner
bolletje) éénmaal per jaar, de buitenpla
neten nog veel langzamer. Ons maantje wat
vlugger om ons messing knikkertje; lang
erbij staan kijken maar geen beweging te
bespeuren, toch werkt alles perfect. Weer
dat onvatbare begrip: tijd.
Uiterst nauwkeurig instrument met aller
lei klokken en aanwijsinstrumenten waarop
de amateur-astronoom niet gauw uitgeke
ken raakt, dat verzeker ik u. Een mensen
leven is 2V2 omlopen van Saturnus om de
zon; misschien haal ik nog één omloop
(29 jaar) van dat messing bolletje met die
platte ring op 'n koperdraadje daar in dat
Middelburgse planetarium, misschien niet.
Ik ben niet op de hoogte niet het mu
seum-vaktaaltje. over het Koninklijk Zeeuws
Genootschap der Wetenschappen, over de
Zeeuwse Museum Stichting waarin rijk,
provincie en Middelburg participeren. Maar
Tapijt met fragment van de slag bij Fort
den Haak (1573), vervaardigd in de weverij
van Jan de Maeght. Middelburg, plm. 1600.
Foto: les Lamain, Middelburg.
ik geniet van het verhaal over de heer Bal
die zijn verzameling antiek aan het Zeeuws
Museum vermaakte. Norse man op de fiets,
had bakkers/snoepwinkel aan de Kromme
Weele samen met z'n zuster en bezat 'n
feilloos zesde zintuig voor waardevol an
tiek. In de kostuumkamer is z'n winkeltje
nagebouwd op 'n draaischijf. Over de mu
seumzalen verspreid staan de prachtige
meubels, het sublieme porselein en zovele
andere antieke voorwerpen uit de collectie
Bal. Hij reisde veilingen af. bezocht Brus
sel en Londen cn stierf (81) twaalf jaar
geleden.
Dat is aan het korte eind van de tijd-
ellemaat. Na vijven loop je peinzend door
driftig autoverkeer in natte-sneeuwjacht
door Middelburg. Je bedenkt in stil café
bij de koffie: wat weet ik ervan? Die mam
moet, die neushoornschedel, de kop van
dat reuzenhert en al die andere natuur
historische merkwaardigheden. Ik kan niets
verstandigs zeggen over de kostuums van
vroeger; toch sluit de "dracht" van nu
daarop aan, en die kennen we wel. Voor
het naar waarde schatten van het daar
tentoongestelde zilverwerk moet je expert
zijn. Voor het rooien van bieten wordt de
"peevurke" niet meer gebruikt. Die houten
trapfiets in de hal heeft z'n gloriedagen
en z'n publiciteit ook al lang gehad.
Je "ondergaat" er het verleden; ook als
je niet kunt meepraten over "chine de
21
