ZEEUWSE BAROK:
DE MIDDELBURGSE OOSTKERK
Het stadssilhouet van Middelburg wordt
geaccentueerd door een hoge, ranke toren,
en wat meer naar het oosten door een
koepel met bekroning die doet denken aan
de Lutherse Kerk in Amsterdam, het Pan
theon in Parijs, de Santa Maria Maggiore
in Venetië, St. Paul's in Londen, de Sint
Picter in Rome: allemaal veel groter, mach
tiger, indrukwekkender; maar Middelburg
hééft dan toch maar zo'n koepelkerk! Je
loopt op 'n herfstavond door die stille
wijk met de woninkjes en de pakhuisjes
rondom de achtkante kolos met de even
hoge aanbouw aan de achterkant: moeder
en kind. Thuis zoek je in die prachtige
uitgave van Elsevier „De Glorie van Ne
derland" (Prof. Dr. J. J. M. Timmers),
waarin vele tientallen kerken met liefde
worden beschreven. Geen woord over de
Middelburgse Oostkerk. Het „Prentenboek
van Middelburg" (Dr. J. van Ham) helpt
je wat verder op weg; de „Beschrijving
van Zeeland" van Isaak Tirion (1751), deel
I, pag. 199 vertelt er ook wat van, en
midden in de Breestraat staande lukt het
wel er een plaatje van te maken.
Daar bleef het bij tot die zaterdagmorgen-
excursie van de Heemkundige Kring Wal
cheren (secr. dhr. W. P. van der Heijden,
Mortierestraat 2, Middelburg, Tel. 01180-
12284). We verkennen het buurtje; krijgen
deskundige uitleg over de voorgevel met
die forse toegangspoort, geflankeerd door
erg in de verdrukking geraakte zijvensters
en zijpoorten, alle met rijk gebeeldhouwde
omlijstingen; we staren naar het liggende
geraamte boven de deur, de Jonische pi
lasters met bekroning, de zware kroonlijst
waarboven de zgn. attiek, ook weer met
wapens en festoenen in steen en op de
hoeken acht grote massieve vazen. Lager,
onder de grote vensters voortreffelijke
weergave van bloemen, vruchten en schel
pen, ook gebeenten: emblemen van het
leven en de dood.
Een barok-kerk gebouwd volgens de eisen
van de protestantse eredienst (1647—1667,
architect Frans Drijfhout met advies van
Pieter Post en Arent Gravesant) in een
stille Middelburgse buurt met pakhuisjes
en woninkjes. Binnenkort worden televisie
opnamen gemaakt voor de NCRV; er is
af en toe een orgelconcert en de kerk is
verder gewoon in gebruik. We komen bin
nen aan de achterkant, staan in een mach
tig grote ruimte, kijken omhoog naar de
lichtblauwe koepelbinnenkant, de gemar
merd geschilderde balken die rusten op
vrijstaande zuilen, dicht bij de muur ge
plaatst. Boven de koepel de lantaarn, ook
in lichte kleuren: prachtig is dit alles, je
wordt er stil van. Ergens een naam: Jo-
hannis Prevoost (schilder, omgekomen tij
dens het afwerken).
Die prachtige orgelwand uit 1779—1783,
men schreef toen: „Men vindt het Uiterste
genoegen in dit orgel, wel eer onbruikbaar,
thans in de Rij der Luisterrijkste Kerk
Orgelen dezer Republiecq". Wat jammer
dat (nog in 1931) de zo waardevolle kla
vieren van ebbenhout en ivoor werden ver
wijderd en veel historisch pijpwerk werd
vervangen door nieuw! De oude klavieren
zijn weer aangebracht bij een recente res
tauratie die van grote toewijding en van
De Breestraat in 1746.
24