in de voormalige bakkerij van de abdij
gevestigd. Onvoorstelbare schade bij het
bombardement van 1940; daarna liefdevolle
wederopbouw van het hele complex, thans
één van de mooiste pleinen van Nederland.
We leggen onze Amerikanen het verhaal
van Nchalennia voor, bekijken de collectie
aardewerk uit de Middeleeuwen; we horen
het planetarium likken, staan lang in de
kosiuumkamer en bewonderen de knappe
reconstructie van de mammoet. Kijk, Mary,
daar zeilden Alvin en ik eergisteren; het
gobelin toont een felle zeeslag tussen de
Zeeuwen en de Spaanse vloot bij fort Dc
Haeck, precies vierhonderd jaar geleden.
Ik zou hier de rest van m'n leven historie
kunnen studeren, zegt hij; most interesting,
all this!
Later die middag, het werd al donker,
bezochten we jongelui die in een gerestau
reerd huis in de Spanjaardstraat wonen;
niet groot, maar bijzonder stijlvol. De Ame
rikanen konden moeilijk begrijpen dat dit
allemaal nog mogelijk was; een moderne
keuken en goed sanitair in een huis uit
de zeventiende eeuw dat een eigen naam
had en een deurklopper en straatramen
in lood met horren, eiken plafondbalken
en een lange witgekalkte gang, en een klein
kruidentuintje. Oude gerieflijke meubelen
rond de open haard die de jongelui gauw
aanstaken; hier en daar wat kaarsen: ze
hadden allebei 'n job, zouden nog wel wat
jaartjes moeten werken eer het écht hun
eigendom zou zijn, dit alles. Maar ze woon
den er, happy and comfortable! Twee oudere
echtparen, een uit Ohio, een beetje afgun
stig op een jong stel met het al driekwart
uitgevoerde „mastcrplan": een eigen huis
en omgeving direct aansluitend bij een
machtig-boeiend verleden, in een perfect
functionerende historische stad als Middel
burg! Unbelievable, zeiden de Amerikanen!
Zouden wij ook zó iets kunnen doen, hier
komen wonen? Why not, zei iemand van
ons. Denk maar aan Hendrik Willem van
Loon!
In de stromende regen naar huis, onder
weg een perfecte mosselmaaltijd in de Resto
Vrouwenpolder. Volle maan over inktzwart
Veerse Meer, nog even op de Veerse Dam
gekeken: zwiepend vuurtorenlicht, jagende
wolken. In de verte het stadje, een paar
lichtpuntjes, meer niet!
En wanneer komen jullie nu naar de
States, was hun vraag, de volgende morgen.
Geen flauw idee, zeiden wij voorzichtig.
Maar we zouden jullie zo graag ónze manier
van leven laten zien: ook wij hebben een
non-status way of living; onze boot ligt
op een prachtig meer; de hele zomer is
behaaglijk warm boven de dertig graden
en misschien doen jullie er een ander beeld
op dan wat je zoal van de Verenigde Staten
op de TV ziet. Nou ja, we zitten daar in
Yellow Springs natuurlijk niet tot onze
nek in de historische feiten en gebouwen
zoals jullie. Waar wij wonen is het heus
zo gek niet, a rolling landscape; het is
maar een uurtje vliegen naar Washington,
naar de Chesapeake Bay, onze historische
plaatsen! Maar misschien wonen wij, als
ik over enige jaren met pensioen ga wel
in Zuid-Engeland. Dan zullen we elkaar
wel meer zien, denk ik zo!
Die middag liepen we weer door Veere,
er is daar een wonderlijk hoekje, restant
van een bastion, dicht bij de kerk: een
begroeid heuveltje, een keienstraatje met
twee oude gespreide knotwilgen. Er wonen
daar kennissen van ons, een echtpaar, beide
zijn leraar geweest. Vijf jaar geleden kochten
ze er een vervuild en uitgewoond huisje
van een heel oud vrouwtje. Met de achter
kant staat het tegen een heuvel, vóór kijkt
hel" uit over een landschapje dat doet den
ken aan Zuid-Limburg: sublieme herfstkleu
ren. Ze zien ons lopen in de regen, nodigen
ons op de koffie en de middag vliegt weer
om.
Hij haalt een schilderij-reproductie van
voor 1640 tevoorschijn: op deze plaats heeft
de stadspoort in de weg naar Middelburg
gestaan; dat is de kerk hier vóór de grote
brand. Een paar jaren hebben we intensief
gewerkt om dit huisje te krijgen zoals het
nu is, veel is er vernieuwd, we zullen het
je laten zien. Kijk. daar is de gemetselde
broodovcn nog; en dit zijn heel oude pla
vuizen, hier in de keuken.
We hoorden praten over een ondergrondse
gang die hier geweest moet zijn. Nou met
m'n zoon zijn we gaan graven, we vonden
inderdaad een gewelf vol modder en water,
lang hebben we gepompt en geschept. Toen
kwamen er fragmenten aardewerk te voor
schijn, later gave stukken ook. Ze laten
hun kast met binnenverlichting zien: kan
nen, platte pannen, kamerpotten.
Eindeloos lang is er gepast tot er weer
een kruik kon worden gereconstrueerd. Ex
perts erbij gehaald, die zeiden: dit is alle
maal uit de veertiende eeuw! Brandsporen
van vuur, nog talloze fragmenten van dat
roodbruine en grijze aardewerk: een levens
taak om dit allemaal te onderzoeken en te
beschrijven, aan elkaar te passen tot schit
terend mooie objecten, uitermate boeiende
gebruiksvoorwerpen uit het verre verleden.
En dat terwijl onze vriend ook schildert
en tekent, graaft en bouwt aan zijn tegen
de heuvel leunend huis; ze musiceren ook,
tuinieren en maken hun eigen bessen- en
botteldrankjes en marmelades. In de heuvel
hebben ze een rij skeletten gevonden; men
dacht aan 15e-eeuwers maar het kunnen
ook soldaten geweest zijn uit de tijd van
Napoleon toen de kerk was ingericht als
hospitaal.
Ook dit echtpaar, enthousiast en honderd
uit pratend, heeft iets geweldigs gemaakt
van hun latere jaren. Ze vonden bij puur
toeval een studie-object voor de rest van
hun leven in het historische Veere, waar
elk jaar duizenden toeristen rondlopen die
het na een uurtje „al hebben gezien".
Laat thuis, die avond: de storm steekt
op en als de dakpannen van ons huis
zachtjes beginnen te rammelen is het Beau
fort 9, dat weten we al. Zitten praten over
Amerikaanse literatuur, moderne schrijvers,
namen genoteerd die we niet kenden; veel
gehoord over hun kleurlingenprobleem.
Dat valt mee in Yellow Springs: 300/o
kleurlingen, 'n neger als burgemeester. Al-
vin heeft een zwarte secretaresse die prima
werk levert; kinderrijke klcurlingengezinnen
in hun straat. Als het overal zó was in
de States
Nee, de reden voor hun belangstelling
voor Europa is heel anders: ze hebben nog
altijd iets van hun rusteloosheid van die
wereldreis toen en ze zijn nog altijd uit
op nieuwe indrukken, 'n andere omgeving.
West-Europa fascineert hen bovenmate,
biedt enorm veel aan historisch perspectief,
mogelijkheden om zonder veel mijlen af
te leggen veel te zien, te lezen, boeiende
mensen te ontmoeten. Toch ook aan buiten
leven te doen en een huisje, een home te
vinden. Net zoals jullie en die andere men
sen die we met jullie bezoeken dat hebben
gedaan en nog doen! Brugge, Gent, Ant
werpen. Brussel. Parijs, Londen, Ierland,
de Riviera, de Alpen: de afstanden zijn niet
groot in jullie werelddeel! En de verschei
denheid aan talen, mensen en landschappen
is uitermate boeiend! Jullie hier in Zeeland,
jullie wonen op de crossroads. Alles is
met de car makkelijk bereikbaar, do you
realize that? vraagt Alvin. Nooit eerder
aan gedacht, maar het is zo!
Te veel wind, de volgende dag om te
gaan zeilen: Marv had tóch al niet mee
gegaan, raakte niet uitgepraat over Brugge
en Alvin had daar in 'n winkel een perfecte
nieuwe saxofoon zien liggen, wilde de prijs
weten omdat hij erover denkt, weer te gaan
spelen. Goed; dan gaan we met de boot
van negen uur, doen onze zaakjes af en
dan zullen wc jullie de middag Aardenburg
laten zien.
De prijs van het instrument in B-frs. bleek
omgerekend dezelfde te zijn als die
in de U S.A., en Alvin zag van de koop af.
Het Begijnhof liet zich prima fotograferen:
kalende populieren bij dc witte huizen on
der een dreigende lucht met soms een zil
veren wolkenrandje. Ze kochten een Engels
boek over Brugge en wat dia's, ook de New-
York Times en we reden terug naar Heille.
In de uitspanning „De Schaapskooi"
schonken ze een voortreffelijke sherry; daar
na kwam op de landelijk gedekte tafel
Boerebrood met Serleie opgediend, we na
men een stukje Pap Taorte en wat Bevroor'n
Spul toe. Nou toen konden we er weer tegen!
Het streeklandbouwmuseum daar zou
nodig eens een artikel in dit blad over
moeten verschijnen werd dankzij de hel
dere uitleg van een jongeman daar een
alleszins begrijpelijke aangelegenheid, juist
ook voor ons niet-agrariërs. Heel veel werk
tuigen worden op kleine bedrijfjes in Ohio
nog precies zo gebruikt, al komen daar ook
meer super-bedrijven met een eigen diesel-
onderhoudswerkplaats: schaalvergroting
alom, zei Alvin.
Het was doodstil op straat in Aardenburg
toen we stopten voor de St. Baafskerk, geen
van ons was er ooit geweest. Het werd een
onvergetelijk bezoek, dank ook zij de uitleg
van een toevallig aanwezige kerkvoogd. Van
hem hoorden we dat het oudste gedeelte
uit 959 dateert, ruim duizend jaar oud.
Schip, dwarsbeuk en toren zijn sublieme
voorbeelden van de zgn. Scheldegothiek.
Doorkijk naar het koor met drie beuken;
we kennen de termen niet zo, maar kwamen
diep onder de indruk van dit kerkinterieur:
ruim, witgekalkt, overdekt met een vlak
plafond, zuilenrijen bovenin waar een jon
genskoor kon zingen. Verderop een ander
koorgedeelte, duidelijk verschillend van de
rest, de predikkerk.
In 1383 bij een overval door de Gente
naren verwoest, vandaar dat verschil in
stijl. In sept./okt. 1944 zwaar geleden onder
granaatvuur, nu herbouwd, op voortreffelijke
wijze. Men vond reeksen grafkelders, aan
de binnenkant van primitieve schilderingen
voorzien: aandoenlijk mooi, wereldberoemd;
13e en 14e eeuw: de bloeitijd van Aarden
burg. opvallend helder gebleven kleuren.
Enige zijn in hun geheel uitgegraven, staan
in de kerk. Engelfiguren, geometrische ver
sieringen, heiligenfiguren, uitstekend be
waard! In een duizend jaar oude kerk! Dui
zend jaar!
Scheepje als windwijzer op de massale
toren: Aardenburg was lid van de Hansa.
was havenstad aan het Zwin, handelsstad
met lakenweverijen, bedevaartplaats; Mau-
rits maakte er in de 17e eeuw een vesting
stad van. Dat was het al onder de Ro
meinen, een castellum dat lager lag dan nu,
in de jaren 170—270. Vele vondsten uit die
tijd liggen in het kleine Gemeentemuseum.
We zien er bijlen en schrapers uit de mid-
den-steentijd, onderdelen van het tuig van
paarden, van wapenrustingen, glazen am
pullen, vazen: een menigte dingen die toen
in dagelijks gebruik waren. Bronzen beeld
jes, een hurkgraf, veel middeleeuws aarde
werk. Alles met diagrammen en teksten ver
klaard. een plattegrond toont karresporen
honderden meters lang, uit de voorromeinse
tijd.
We gaan kijken bij de opgravingen in de
buurt: specialisten weten uit de kleur en
de ligging van lagen de geschiedenis van
„Rodenburgh" te reconstrueren. Nog een
20