De Grote
Kerk te Veere
de Kloosters heel wat dubbeltjes opgeleverd.
De vis heeft er enkele maanden gelegen en
begon tenslotte zo te stinken, dat de kijk-
lustigen de moed niet meer konden op
brengen om daarvoor nog een dubbeltje
te offeren.
Op de hierbij afgedrukte foto staat de
blauwe vinvis afgebeeld. Zes zelfbewuste
Kloosters staan er op, de handen in de zak
ken. Van links naar rechts zien we Willem
van Kees van Jacob (verdronken bij Hoek
van Holland), Jaap van Kees van Jacob,
Nelis, Marien van Jacob, Marien van Dirk
en Marius van Marien van Dirk, die later
vier Belgische vissers van de verdrinkings
dood redde.
De Kloosters van Burghsluis zijn alle ter
ziele. Hun kinderen trokken naar elders en
kozen zich een normaal beroep. Het onge
wisse bestaan van hun ouders hoe ro
mantisch dat voor een buitenstaander mag
lijken trok hen niet meer aan. De tijd
leende zich daar toen trouwens ook niet
meer voor.
Het Sluusje is het Sluusje niet meer, ver
zuchtte hun onbekende familiebeschrijver.
Zijn verzuchting is begrijpelijk, want nage
noeg twee eeuwen lang hebben er Van der
Kloosters hun stempel op gedrukt.
Toerisme.
Eén van de vele modewoorden van deze
tijd is: educatieve recreatie. Dat is zo on
geveer: vrijetijdsbesteding met een opvoed
kundige waarde, het pogen om het toerisme
op een hoger niveau te brengen. Vrije tijd
en overbevolking maken dat er een nog
steeds aangroeiende stroom van toeristen
naar toeristisch aantrekkelijke plaatsen
komt. Wat doen al die mensen in hun
vakantie, bijvoorbeeld op Walcheren? Aan
het strand liggen zonnen? Maar als er geen
zon is? Daar moet je in ons kikkerlandje
toch wel op rekenen. Het antwoord voor
Walcheren luidt: Het eiland rondrijden,
Middelburg bekijken en Veere.
Wat heeft Veere te bieden? Je kunt er
het stadhuis bezoeken en de Schotse Hui
zen. Je kunt een beetje rond lopen als
het niet te hard regent. Je ziet dan prach
tige oude gevels, een paar romantische
staatjes, een haventje dat herinnert aan
grote tijden, met een havenhoofd waar een
wijds uitzicht over het water je wacht.
En dan is er die kolos van een Grote
Kerk. Grote Kerk in tegenstelüng tot de
Kleine Kerk die er tegenaan geplakt ligt
en als bedehuis van de Hervormde Ge
meente dienst doet.
De Grote Kerk.
Die Grote Kerk. Daar kun je voor een
paar kwartjes binnenkomen en ook de to
ren beklimmen om te genieten van een
schitterend uitzicht.
Maar het bekende gezegde „alles wisselt"
geldt tenslotte evengoed voor Burghsluis.
J. P. van den Broecke.
Informatiebronnen.
Smallegange. Kroniek van Zeeland.
Nagtglas c.s. Zelandia IJlustrata.
Onbekende schrijver. De Kloosters.
J. L. Braber en W. P. de Vrieze. Schouwens
Westhoek, zoals het was.
Jan Leis. Gedenkschrift 100-jarig bestaan
Zuid-Hollandse Maatschappij tot redding van
schipbreukelingen.
M. H. Wilderom. Tussen afsluitdammen en
deltadijken.
De heer W. L. van de Putte te Veere
verzamelde de genealogische gegevens van
het geslacht Van der Klooster. Ik ben hem
daarvoor bijzonder dank verschuldigd.
Verder dank ik de dames A. v. d. Sluis -
v. d. Klooster te Lewedorp, M. v. d. Weel -
Fondse te Westerschouwen, alsmede de heer
A. N. Dekker te Rijswijk voor de foto's die
zij beschikbaar stelden.
Die Grote Kerk is, kan men wel zeggen,
een grootse ruïne. Machtig bouwwerk van
het beroemde geslacht Keldermans. Maar
door een serie rampen zwaar gehavend.
Het zou te ver voeren dit omstandig te
vertellen.
Ik volsta met in 't kort op te sommen:
In 1479 en volgende jaren gebouwd als
Onze Lieve Vrouwekerk. In 1572 overge
nomen door de Reformatie. In 1686 door
brand grotendeels verwoest. Binnen twee
jaai weer opgebouwd en opnieuw in ge
bruik genomen. Gebombardeerd door de
Engelsen tijdens de invasie van 1809. Door
het Engelse leger gebruikt als kazerne en
hospitaal. In 1812 opgeëist door het leger
van Napoleon. De ramen worden dicht
gemetseld en er wordt een aantal verdie
pingen in aangebracht en het wordt ge
bruikt als stal en hospitaal.
In 1817 teruggegeven aan de kerkelijke
gemeente. Die heeft echter genoeg aan de
Kleine Kerk. Van 1823 tot 1827 wordt de
Grote Kerk dan provinciaal werkhuis voor
landlopers en bedelaars.
Weer krijgt de kerkelijke gemeente het
gebouw terug. Die wil het afbreken om
uit de opbrengst een prcdikantsplaats te
bekostigen. Dat wordt tegen gehouden.
Want in 1834 staat de kerk het aan het
Rijk af, dat er een militair hospitaal wil
vestigen. Met het verplaatsen van het gar
nizoen houdt ook dit op. In 1875 dreigt
nog eenmaal afbraak, maar dit wordt
door het Rijk tegengehouden. Sindsdien
staat de kerk leeg en is eigendom van de
Staat.
Zoals gezegd: men kan het gebouw 's
zomers bezoeken. Een enkele keer worden
er culturele of andere manifestaties ge
houden, zoals de onvergetelijke bijeenkomst
ter gelegenheid van de vierhonderdjarige
herdenking van de afwerping van het
Spaanse juk (1972), en dat is alles.
Dit machtige gebouw staat dus al zo'n
honderd jaar praktisch ongebruikt. En dat
is jammer.
De Vrienden van Veere.
In 1956 is er een merkwaardige vereni
ging ontstaan die zich noemt: Vereniging
Vrienden van Veere. De leden zijn inder
daad vrienden van het oude stadje.
Driemaal per jaar ontmoeten zij elkaar
in Veere. Tijdens die ontmoetingen hebben
zij zich dikwijls afgevraagd: Wat kunnen
wij voor Veere doen? Incidenteel is er wel
het een en ander tot stand gekomen,
maar zij vonden dat wat mager.
Tot de gedachte werd gelanceerd: Zou
den wij niet de stoot kunnen geven aan
een zinvol gebruik van de Grote Kerk?
Daar is jaren over gedacht en gediscus
sieerd. Uit dit denken en praten is ten
slotte een plan geboren.
Educatieve recreatie.
Dit plan ziet er zo uit: Wij verzoeken
het Rijk de huidige eigenaar van het
eebouw de ruimte vrij te maken, de
vloer gedeeltelijk te betegelen en gedeelte
lijk te stabiliseren, te zorgen dat het geheel
wind- en waterdicht is en de duiven er
niet meer in kunnen. Zo zal een machtige
ruimte ontstaan op zichzelf al de moeite
van een bezoek waard, vooral als er uitleg
bi' wordt gegeven, hetgeen de bedoeling is.
Vervolgens gaan wij na oprichting
van een stichting hiertoe in de zij
beuken. eertijds kapellen, kleine semi-
permanente tentoonstellingen inrichten,
onder het motto: Delta Cultuurgebied
in historisch perspectief. Deze tentoon
stellingen zouden als onderwerpen kunnen
hebben de geschiedenis van het gebouw,
verleden en heden van Veere, Zeeland,
Vlaanderen, havens, waterwegen, enz.
Ook zou er informatie moeten worden
gegeven over wat er in het gehele delta
gebied op cultuurgebied bestaat en wat
er op dat gebied in een bepaalde periode
te beleven valt. Gaande van de ene kapel
naar de andere kan de bezoeker op deze
wijze een schat van interessante informatie
verkrijgen.
De ruimte van het enorme schip van de
voormalige kerk zouden wij willen reser
veren voor allerlei culturele manifestaties,
niet alleen voor de toeristen, maar evenzeer
voor de inwoners van Veere en omstreken.
Wij denken aan uitvoeringen van de
Veerse harmonie, ensembles van oude in
strumenten, costuumshow en wat niet al.
Wat ons voor ogen staat is een cultureel
centrum, een ontmoetingsplaats voor edu
catieve recreatie.
Als dit plan wordt uitgevoerd, en we
hopen dat het zal worden uitgevoerd, we
doen er in ieder geval ons best voor in
nauwe samenwerking met de gemeente
Veere en allerlei instanties, dan zal de
Grote Kerk van Veere na honderd jaar
weer een bestemming krijgen, wij geloven:
een goede bestemming!
P. Fagel
(secretaris van de Vereniging
Vrienden van Veere).
9