**-• -
V; 1
i".-
-• - -v.: - - -
- "k'V v
v- -A
m k - sw? - v
*vv? irraM? v; '4
&£-.-V.ÏS
-
V-/ -:r v
v
*- -
- - v t
Het sterrenbeeld de Zwaan in de melkweg. De heldere ster in het midden van de foto
is Deneb; links van Deneb is vaag de Noord Amerika-nevel te zien.
(Opname: Volkssterrenwacht).
toe fonkelend sterretje beschrijft een baan
over hem heen. Wat is dat nou? Geen vlieg
tuig, geen straaljager! Volgende morgen in
de krant: Spoetnik I kwam gisteravond
duidelijk waarneembaar over. Ook Spoetnik
II met het hondje Laika erin; de Wostok I
april 1961 met Gagarin; een Mercury cap
sule, "n Apollo, en Skylab, en de Echo. de
Tiros: ze werden destijds in de kranten
aangekondigd, hun overtrekken wordt door
hem gevolgd. Op zijn maankaart tekent hij
precies de plaatsen aan waar Amerikanen
zijn geland, laat de omgeving wel eens
aan een geïnteresseerde bezoeker zien door
de kijker. En denkt nog wel eens terug
aan de lezingreeks van Veraart, haast een
halve eeuw geleden.
Balkonnetje in Torremolinos, boekenstalletje
in Parijs.
Ze maken een vakantie-vliegreis naar
Zuid-Spanje; weet je wat, ik neem mijn
prismakijker mee en de sterrenatlas, de
Himmelsatias van Schurig-Götz; en m'n
schoolschrift met de sterrenlijsten! Moet
dat nou, vraagt zijn vrouw.
Ja, dat moet, is het antwoord. De Schor
pioen en de Schutter zijn twee prachtige
sterrenbeelden die in de wazige, nauwelijks
duistere Hollandse zomernacht niet „tot
hun recht komen." Ze culmineren „moei
lijk" boven onze horizon.
Moet je daar komen! De Schorpioen met
zijn waaierstaart, bolvormige sterrenhopen,
fraaie dubbelsterren, de opeenhopingen van
vage objecten in de Schutter, de Zuider-
kroon, de Wolf, een brok van het beeld
Ceniaurus: hij staat verrukt halve nachten
op het balkon van zijn appartement, een in
Nederland vrijwel onzichtbaar stuk sterren
hemel waarnemend, aan tekeningen makend,
die lauwe Spaanse nachten die even helder
zijn als een Hollandse voorjaarsnacht na
een flinke regenbui. Verlangen om de zui
delijke hemel te leren kennen: Canopus, de
Magellaenwolken, het Zuiderkruis, het Schip.
Zal het er ooit van komen?
NS-reisje naar Parijs, snuffelend langs
de boekenstalletjes langs de Seine. Daar
staat zowaar Camiüe Flammarion „Les
étoiles et curiosités du del", uitgave 1882,
bijna achthonderd bladzijden. Gekocht, die
volledige beschrijving van de met het blote
oog en met eenvoudige instrumenten zicht
bare sterrenhemel.
Vierhonderd kaarten en kaartjes, tabellen
die laten zien hoe de helderheid en de
stand van vele sterren sinds Eudoxus, leer
ling van Plato (4de eeuw voor Christus) tot
1880 zich wijzigde. Alles opgesteld naar
eigen waarnemingen door Flammarion, uit
gever, als amamteur verricht.
Er zijn baantekeningen bij van dubbel
sterren en het is wonderlijk te ervaren uit
eigen waarnemingen, met het boek erbij,
dat in de 95 jaren sinds zijn sterrenstudies
twee dubbelstercomponenten wat verder om
elkaar heen zijn gedraaid, dichter bij elkaar
zijn gaan staan, zich hebben verwijderd.
Wat een perspectief-in-dc-tijd door dat anti
quarische boek verkregen!
En toch
Zelfs hij komt niet veel verder. Hij kan
zijn waarnemingen niet met anderen door
nemen. Hij heeft geen toegang tot de in
ternationale literatuur voor leken-astrono-
men. Er ontgaan hem hemelverschijnselen,
waar anderen mee op de hoogte zijn. Hij
heeft zich teveel beperkt tot zijn eigen
boeken, atlassen en zijn twee kijkertjes, de
prismakijker en het telescoopje. Hij kan zich
niet al discussiërend een eigen mening
vormen over bepaalde thema's. Hij kan geeii
kennis nemen van resultaten, door anderen
bereikt. Niemand kan hem helpen met wat
eenvoudige berekeningen van sterrentijd,
rechte klimming meridiaandoorgangen et
cetera. Hij zou óók wel kleurenopnamen
van de sterrenhemel willen maken met zijn
kleinbeeldcamera, maar hoe?
Nu hij op Walcheren woont is hij 'n
vrijdagavond eens gaan kijken en praten
in de Volkssterrenwacht Philippus Lansber
gen, groot herenhuis op het Noordbolwerk
te Middelburg. Het wordt voor hem, de
solitair, een openbaring!
Er staan prachtige kijkers die op een
heldere avond naar buiten worden genomen
voor gezamenlijke waarnemingen.
Er is een groep radio-astronomie aan het
werk met elektronische apparatuur om
signalen uit de ruimte op te vangen.
Er is een mechanische afdeling waar
kijkers met de grootste zorg worden gere
pareerd, gereconstrueerd; elders is men
geduldig aan het werk met kwartspoeders,
vvater en schijven om de spiegels voor een
eigen telescoop te slijpen.
Er worden lezingen gehouden, op leken-
niveau, waarbij steeds weer opvalt hoeveel
jongeren en middelbare scholieren aandach
tig meeluisteren; er zijn deskundigen die
22