Middelburgs venster op de wereldruimte Het was in september 1929 dat de AVRO een reeks lezingen uitzond over de sterren kunde. Dr. C. H. Sluyter vertelde op po- pulair-wetenschappelijke manier over Al Su fi, Copernicus, Kepler, Huygens, Newton, Laplace, Herschel en vele anderen; dan over de atoomfysica van de zon, de sterren spectra, de optiek, het Doppler-effect, het ontstaan van het zonnestelsel en zo voort. In een klein stadje woonde een jongen van zestien jaar die dat alles met grote belangstelling volgde; de Radiobode bracht de lezingen in beeld en van een gymnasiast- B wist hij een leerboek Kosmografie over te nemen. Van een brilleglas, een kartonnen koker en het lensje uit een dradenteller- loupe wist hij een kijkertje te maken, met een lasglaasje erop om de zonnevlekken waar te nemen. Uit de leesbibliotheek kon een boek over sterrenkunde worden geleend, waaruit hij sterrenlijsten samenstelde voor eigen gebruik. Sterrenkaarten werden over- getekend, fietstochten naar de stadrand ondernomen om buiten het licht van de straatlantaarns te komen. Weldra kende hij alle sterrenbeelden en wist hij waar de planeten stonden. Dubbel sterren splitsen bleek pas mogelijk toen r Samenstand van de Maan en de planeet Jupiter. (Opname; Volkssterrenwacht). hij de kijker kon stabiliseren met een omgebouwd houten camera-statief. Maar hoogst zelden ontmoette hij iemand met wie ervaringen konden worden uitgewisseld of die hem raad kon geven om verder te ko men in zijn zo boeiende liefhebberij. Hij wist niet dat er nog talloze andere mensen zijn die evenveel belangstelling hadden voor sterren en planeten en waarnemings-instru- menten, omdat hij niet wist hoe met hen in contact te komen. Na de oorlog: beter materiaal. De verduistering, jarenlang, bracht nieuwe mogelijkheden voor het bekijken van zwakke objecten aan de hemel; maar je moest wel om twaalf uur binnen zijn. Geen hinder van natrium- en kwiklicht of open gordijnen. Bitterkoude strenge winters achter een iets beter kijkertje, ook weer zelf gemaakt: enthousiast! Bommenwerpers zien afschie ten, Vl's en V2's in hun baan gevolgd. In '45 verscheen de Sterrengids van Wol- ters nv weer: boekje dat voor elk komend jaar de vele astronomische gebeurtenissen aankondigt, op de minuut af, detailkaarten erbij. Vrijwel onmisbaar voor de amateur! Army-shops boden redelijk goede prisma kijkers aan; hij kocht er een, 10 x 50, en gebruikt die nog dagelijks. Toen: weinig tijd vaak, werken van half negen tot zes uur, zaterdags tot de middag; studeren, gezin, veeleisende job. Sterrenkijken in Ne derland: wekenlang soms geen kans, plot seling een glasheldere avond dat hij alles opzij zet, afzegt en negeert; direct na het eten de sterrenkaartjes, schetsjes maken wat hij wil zien, de Messiernevels en -ster renhopen. Zaklantaarn, winterjas, oude pa raplu om straatverlichting enigermate af te schermen. Na een uur bijzonder welkom: een hete kop thee; maar wel in het donker blijven voor beter gezichtsvermogen. Het boek van J. C. Alders „Bouw je eigen sterrenkijker" gekocht en bestudeerd; jammer, geen tijd voor zo iets en ook on voldoende gereedschap. Bij de opticien voor een paar honderd gulden een Japanse te lescoop 60 x 700 mm brandpunts-afstand gekocht, die hier en daar verbeterd en ver sterkt, houten statief verzwaard, een 10 x 40 mm Polarex zoeker erop gemonteerd; enige goede extra-oculairen van Polarex aangeschaft. Aankopen voor het leven, voor in extase kijken naar dubbelster Albireo: de ene component goudgeel en de andere een groene saffier. Talloze andere opgezocht, hun onderlinge afstand en hun kleurver schil bestudeerd: prachtig! Planeten en maan. Op die en die dagen kunt u Mercurius zien, daar en daar. Ja hoor, flikkerend lichtpuntje na zonsondergang. Sterrengids Wolters, bedankt voor de tip! Venus is zó briljant dat een filtertje voor het oculair moet komen, is nu eens klein en rond, dan weer een grote sikkel. Jupiter met de vier maantjes die elke Een heldere meteoor in het sterrenbeeld de Grote Beer, gefotografeerd met een sek- torkamera (Opname: Volkssterrenwacht). dag een andere stand hebben en alle ver schillend van kleur en groottte; banden over de sneeuwwitte Jupiterschijf. Saturnus: zo eens in de tien of vijftien jaren opent de ring zich, dan weer is er slechts een haardunne streep dwars over de afgeplatte schijf, roomgeel. De maan Titan zwerft traag om Saturnus heen. Uranus, gevonden en gevolgd met het gidsje: prachtig groen, al met de prisma kijker te observeren, helemaal niet moeilijk! Hij is zich gaan interesseren voor de maan, die met haar licht de zwakke ster ren, sterrenhopen en nevelvlekken over straalt. Voor hem een gebied geworden waar hij begint thuis te raken! Al die kraters, rillen, stralen, donkere vlakten, al die schaduwen, reliëfs en tinten, al die namen en gebergten. Bij de autokaarten en stadsplattegronden heeft hij de Kosmos maankaart altijd bij de hand. Er is verjaardagsbezoek; na de koffie en voor de drankjes nodigt hij een paar ken nissen uit, eens door zijn achter het huis opgestelde kijker te komen „loeren". Nie mand heeft Saturnus ooit zo „van dichtbij" gezien, en toch lijkt de planeet zo oneindig ver weg te staan. Een pan met twee oren. zegt er een. Een ander, helemaal geboeid door de betovering van de donkere decem- berhemel. vraagt om het sterrengidsje, zoekt hier en daar een dubbelster. De gastheer begrijpt hem heus wel: je moet nog eens meer komen op een heldere avond, bel me maar even! De ruimtevaart. Voorjaar 1930 hield de AVRO een lezing reeks over wat toen heette ruimte-scheep vaart. A. Veraart, toen nog geen prof., wel „regenmaker" vroeg zich 45 jaren geleden af: kunnen menschen de aarde verlaten? Kunnen menschen in de wereldruimte rei zen? Hij sprak over raketvliegtuigen en elektrische ruimteschepen, over de profs. H. Goddard (USA) en R. Oberth (Duitsland). Ongemeen boeiend, nauwelijks geaccepteerd; door vrijwel iedereen gezien als een hersen schim. Een blad uit de Radiobode van destijds is hierbij weergegeven. Op een avond in oktober 1957 ligt hij, prismakijker in de hand, in een leunstoel achterin de tuin. Wat rondkijken, de Ple jaden zijn prachtig. Een wentelend, af en

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland Magazine / Veerse Meer Gids | 1975 | | pagina 21