Fragment van orgel in de Maria Magdalenakerk te Goes. Foto; Johan Berrevoets, Zierikzee.
machine; een schoepenrad, elektrisch aan
gedreven. Vroeger werd er door de orgel
trapper gepompt.
Vier orgels.
Het orgel in Goes bestaat in feite uit
vier orgels. Een hoofdwerk, een rugwerk
(of rugpositief), het pedaal en een echowerk,
achter het orgel in een aparte kas.
Het hoofwerk is het sterkste, het rugwerk
het helderste, het woord echowerk spreekt
voor zichzelf en het voetwerk bestaat voor
namelijk uit basklanken.
Het totaal aantal stemmen van het Goese
orgel is 39 stemmen en dat is nogal wat
om uit te kiezen. De mogelijkheden voor
een orgelbouwer zijn echter legio en het
hing vroeger dan ook van de smaak van
de bouwer af welke stemmen hij koos. Ver
der had het te maken met de stijlperiode
waarin die bouwer leefde. Iedere stijlperiode
heeft zo zijn eigen kenmerken. Het karakter
van het Goese orgel komt veel overeen met
de stijl van de zeventiende en achttiende
eeuwse orgels. Enkele stemmen zijn nog oud.
Ze zijn verdeeld over de verschillende kla
vieren. Het orgel in Goes lijkt in veel op
het orgel, zoals dat geklonken heeft in de
achttiende eeuw.
„Toch kun je niet alles zomaar gebrui
ken," vertelt de heer Van Eersel. „Het kie
zen van de registers is een kunst op zich."
In Goes is de grootste orgelpijp zestien
voet lang. Daarmee is nog lang niet de
grootste maat bereikt. Er zijn orgels met
twee-en-dertig voets orgelpijpen, zoals in
Haarlem. De klank van orgelpijpen kan
enorm van karakter verschillen. Er zijn
tal van vormen: dik, dun, trechtervormig,
spitstoelopend, van boven gedekt, enz. Dat
alles bij lange en korte pijpen, variërend
van tien meter tot een paar milimeter.
Dan zijn er ook nog de tongwerken. Dat
werkt, anders dan een fluit, als een riet
instrument, zoals een hobo of klarinet. In
een orgel worden zowel blaas- als strijk
instrumenten en zelfs de menselijke stem
soms nagebootst.
Daarnaast heeft Goes een uniek echo
werk, dat dank zij de hulp van de gemeente
Goes kon worden aangeschaft. „Dat ken
nen ze in Holland verder bijna niet," vertelt
de Goese organist. „De intonatie is een
beetje Frans van karakter. De Hollandse
orgels hebben over het algemeen veel over
eenkomst met de Duitse instrumenten. De
orgels uit de zuidelijke landen zijn totaal
anders; ze zijn dan ook voor heel andere
soorten orgelmuziek geschikt. Dit is een
Hollands orgel met Franse invloeden en dat
bevredigt over het algemeen wel".
Jammer vindt hij het, dat orgelspel vaak
alleen wordt geassocieerd met kerkgang, ter
wijl het orgel een op zichzelf staand muziek
instrument is, waarvoor prachtige muziek
werd geschreven van 1400 tot nu toe.
Die muziek kan onder andere beluisterd
worden in de Goese kerk.
Ineke van Loon.
Orgelconcerten in de Grote Kerk te Goes.
11-4 (2e Paasdag) Bram Beekman.
11-6 Kees van Eersel.
26-6 Arie Keyzer.
9-7 Stoffel Gunst.
En verder iedere veertien dagen.
Maria Magdalenakerk te Goes.
Foto; Johan Berrevoets, Zierikzee.
7
