Nog leeg rugpositief
in orgel van Brouwershaven's
Nicolaaskerk
„Schitterend voorbeeld van orgelbouwkunst"
Brouwershaven.
Het zal zeker niet aan mevrouw K. de
Jonge - Hoekman, kosteres van de Neder
lands Hervormde Kerk in Brouwershaven
liggen, wanneer het orgel in de Nicolaas
kerk zijn rugpositief niet gevuld zal krijgen.
Dat er weer een flinke som voor nodig zal
zijn is duidelijk. Immers zo rond 1968 was
de 50.000,— uit het rampenfonds nog
maar net genoeg om het hoofdwerk te vul
len. En zo staat het rugspositief nog leeg,
wachtend op wellicht weer een helder idee
van oud-president kerkvoogd J. H. Leen-
dertse.
Hij kwam enkele jaren geleden met het
voorstel om voor de reparatie van het dak
van de zo prachtige Nicolaaskerk losse
leien te gaan verkopen aan bezoekers van
de kerk. De attractie was, dat de koper
zijn of haar naam op een etiketje op
de lei mocht schrijven en zo de onsterfe
lijkheid in zou gaan.
Dat gebeurde allemaal onder het motto:
„100.000 leien zijn nodig voor dit dak;
schenkt ons een gulden uit uw zak. Wij
zitten hier dan droog en uw naam staat
daar hoog."
De actie had succes. De door mevrouw
De Jonge in de kerk uitgestalde leien ver
mochten op zeker ogenblik bovendien het
hart van enige kunstminnaars te treffen en
zo verscheen er zelfs een geïllustreerd boek
onder de titel: „Van 'n leien dak".
Mevrouw De Jonge denkt daaraan terug.
In gedachten bekijkt ze een paar sierorgel-
pijpen, die vooraan in de kerk ten toon
worden gesteld. „Misschien doen we hier
wel iets mee," zegt ze. „We verzinnen er
nog wel wat op. De huidige president
kerkvoogd is er ook erg actief voor."
Intussen kent de Nederlands Hervormde
Gemeente in Brouwershaven, waarvan de
kersverse dominee J. A. J. Seeleman zich
met graagte verdiept in de historie van
kerkgebouw en orgel, al een orgelfonds.
Daar komt het geld in van toeristenbezoek
en orgelconcerten.
Van eiken naar rose.
Een mooi orgel dat van Brouwershaven.
Rose met goud en een hemelsblauwe over
kapping met witte wolkjes. Organoloog drs.
J. H. Kluiver zet in zijn nieuwste uitgave
van „Historische orgels van Zeeland" vraag
tekens achter het gebruik van deze kleuren.
Hij heeft daar een aantal gegronde re
denen voor. Het uit 1557 daterende orgel
had in die tijd volgens hem niet die kleur.
Die moet er pas in de achttiende eeuw op
zijn aangebracht, toen in tegenstelling
tot de middeleeuwen er een voorliefde
bestond voor pasteltinten.
In de zestiende eeuw, zo weet hij, hield
men van primaire kleuren en het orgel,
afkomstig van de kerk in Harenkarspel dat
ook uit die tijd stamt, is dan ook be
schilderd in een combinatie van rood, blauw
en goud. Voor de restauratie was het orgel
ongeschilderd. Hij heeft nog meer kritiek
op de restauratie van 1968. Hij vindt het
jammer, dat de deuren niet opnieuw zijn
aangebracht, zoals ook adviseur C. H. Edskes
had aanbevolen. Daar zou het orgel veel
door gewonnen hebben, vindt hij. Die deu
ren zijn er vroeger wel geweest. De heer
Kluiver vermoedt, dat zij bij de verbouwing
van het orgel in 1746 zijn weggenomen.
Geschiedenis.
Zoals met de meeste historische orgels in
Nederland het geval is, heeft het orgel van
de Nicolaaskerk in Brouwershaven al heel
wat meegemaakt. Het is zelfs een paar jaar
weggeweest uit Brouwershaven.
Eind vorige eeuw, in 1891, was het orgel
zo erg vervallen, dat rijksbouwmeester Cuy-
pers voorstelde het voor 1500,aan het
rijksmuseum te verkopen om het te behou
den. Hoewel vooral notaris J. van der Bent
zich daar heftig tegen verzette, kwam het
er in 1892 toch van. De kerkvoogdij stopte
de 1500,— in een potje om een nieuw
orgel te laten bouwen, maar dat is nooit
gelukt.
Intussen vonden de bewoners van Brou
wershaven het allesbehalve prettig, dat het
orgel er niet meer was. Het rijk wilde het
toen wel weer in bruikleen afstaan. In
1900 was de orgelkas terug in Brouwersha
ven. Er werd een pneumatisch instrument
met twee manualen en tien registers in ge
bouwd. Een systeem, waar men in deze tijd
allesbehalve enthousiast over is.
Foto: Johan Berrevoets, Zierikzee.
5