ORGEL IN DE NED. HERV. KERK IN BAARLAND
één van de waardevolste kleinere monumentale instrumenten
Hoe het in Baarland gekomen is, weet niemand meet. Maar in 1786 was
het er en het is er nog: het fraaie orgel, dat achter in de kerk van het Zuid-
Bevelandse dorpje een waar pronkstuk vormt. Een orgel om van te houden.
Eenvoudig, maar toch smaakvol en rijkelijk versierd in uitvoering, mooi pas
send bij het interieur van de kerk, waarin de historie zorgvuldig wordt
bewaard.
In de overkapping bijvoorbeeld of in de oude petroleumlampen aan de wand
(Van die lampen missen helaas enkele bolletjes en ze zijn moeilijk te vinden.
De kerkvoogdij zal dan ook dankbaar zijn voor goede tips). Resten historie
ook in de grafstenen in het portaal of het wapen van het familiegraf, dat in
de consistoriekamer werd gehangen om het maar zeker goed te bewaren
voor het nageslacht.
Met het Baarlandse orgel is dat bewaren in het verleden wonderwel gelukt.
De kerk zelf maakte twee branden mee en van de voormalige kruisvorm is
nu alleen nog het schip over. Waar het orgel stond en staat, nog bijna on
veranderd door de eeuwen heen.
Zuidelijke bouwer.
Wat er bekend is van het Baarlandse
orgel, is grotendeels door deskundigen als
drs. J. H. Kluiver opgehelderd na een
uitvoerig onderzoek van in- en exterieur
van het instrument. Van binnen en van
buiten is het nog bijna zoals het was toen
het werd gebouwd door ene Johannes
Jacobus Moreau. Zijn initialen prijken in
het kunstig bewerkte medaillon van de
muziekstandaard. Hij was de enige orgel
bouwer van zuidelijke afkomst uit die tijd
met de voorletters J. J. M.
Dat deskundigen het zoeken in de zui
delijke richting is niet verwonderlijk. De
opbouw van het instrument en de deling
van sommige registers in bas en discant
wijzen in die richting. Daarnaast is het
echter ook te zien aan de vorm van de
labia. De labia zijn de stukken „ingedrukte"
pijp boven en onder de kernspleet, waar
door de lucht naar buiten komt. Het is
bij het orgel van Baarland duidelijk te zien,
dat die ingedeukte gedeelten spits en hoog
toelopen en dat was een kenmerk van de
zuidelijke orgelbouwers.
Maar goed, de bouwer was Johannes
Jacobus Moreau, laten we aannemen. Vol
gens de archieven moet hij geleefd hebben
voor 1762 en dat zou er op wijzen dat
het Baarlandse orgel een bestaand instru
ment was en in 1786 van elders naar
Baarland waar het op 1 oktober van
dat jaar in gebruik werd genomen
verhuisde.
Er zijn nog meer aanwijzingen daarvoor.
Onder andere de stijl van de kas die „Lo-
dewijk de veertiende" is. Dat is een stijl
vorm, die in het midden van de achttiende
eeuw uit de mode raakte en dus moet
Direct achter de Ned. Herv. Keik van Baarland ligt dit prachtige slot. Een pronkstuk
voor Baarland en bewoond door een vriendelijke slotheer en vrouw, dhr. en mevr. De
Bruijn. (Meer informatie over dit slot in „Kijk op Zeeland"). Foto: Johan Berrevoets, Z'zee.
De gezellige kerk te Baarland wordt gesierd
door tal van fraaie petroleum-wandlampen.
Foto: Johan Berrevoets, Zierikzee.
Ingemetselde steen in de consistorie van
de Ned Herv. Kerk te Baarland.
Foto: Johan Berrevoets, Zierikzee.
het orgel ouder zijn. De galerij is „Lodewijk
de zestiende" en dus van jonger datum
dan het instrument zelf.
Moreau.
Wie zich interesseert voor de orgels van
deze Moreau, kan er een gaan bekijken
in Gameren en een in Oosterhout. Het
eerste is afkomstig uit Rotterdam, het
tweede uit Breda. Johannes Jacobus was
een zoon van Jacob Francois Moreau, die
het orgel in de St. Janskerk in Gouda
bouwde. Vader Moreau stierf in 1751 en
vanaf die tijd werkte zijn zoon zelfstandig.
Hij onderhield ook het orgel in de Goudse
St. Janskerk en omdat daar in 1762 een
andere orgelmaker mee werd belast, wordt
aangenomen, dat Moreau jr. in dat jaar
stierf.
5
