VERKLARING
WATERSCHAP WALCHEREN
orgel in Brouwershaven, heeft zoals
eerder vermeld een groot aandeel ge
leverd in de ontwikkeling van de springlade.
Aan het einde van de veertiende eeuw
kwam het pedaal in zwang, u weet wel
waarop de organist met de voeten speelt.
Pedes voet. Manus hand en de met
de hand bespeelde klavieren heten dan ook
manuaal. Eerst werd het pedaal aange
hangen, zodat er geen afzonderlijke regis
ters mee bespeeld konden worden; later
werd het ook zelfstandig. Kleinere orgels,
zoals in Baarland, hebben nog een aan
gehangen pedaal.
Geheimen.
De orgelbouw was een geheimzinnig vak.
Zoals in de gildes gebruikelijk, werden de
geheimen zorgvuldig binnen de eigen kring
bewaard. Er is dan ook lang geraden naar
de methodes, die de bouwers hadden om
de maten van hun pijpen vast te stellen.
Volgens mr. A. Bouman, die het ook voor
leken begrijpelijke boek „Nederland
Orgelland" schreef, moet de orgelmaker zijn
uitgegaan van voor de hand liggende na
tuurlijke gegevens.
Voor de grootste pijp die met de
F-toets wordt bespeeld en die een
preastant is, zou hij zijn uitgegaan van
de lengte van een man. Volgens de oude
maten is dat zes voet en dat zijn dan
wel de royale voeten van bijvoorbeeld een
Rijnlander. Zo'n voet was 31,4 cm lang,
maal zes en dan kwam je op een meter
achtentachtig. Een flink manspersoon dus.
Voor de breedte van de pijpen werd uit
gegaan van de gulden snede.
Voor elk octaaf hoger werd de lengte
gehalveerd en dat moet volgens de heer
Bouman aardig kloppen. Wanneer u daar
meer van wilt weten, doet u er goed aan
zijn boek eens te lezen.
Invloed.
Toch lag niet alles vast. De orgelbouwer
had veel speelruimte en zo kon het gebeu
ren, dat ieder orgel iets te zeggen heeft
over zijn maker. Al gauw nam men ook
geen genoegen meer met de mogelijkheden,
die alleen hoofdwerk en pedaal boden.
Rug, borst- en bovenwerk met hun eigen
klavieren kwamen er vaak bij. Die bena
mingen zijn gekozen vanuit de plaats van
de organist. Elet rugwerk is dus bijvoor
beeld de reeks pijpen die achter hem
staan opgesteld. Voor de mensen in de
kerk het kleine orgeltje voor het grote
(Goes Brouwershaven).
Nederlandse orgelbouwers waren ver in
hun kunst. Ze beinvloedden onder meer
sterk de Duitse bouwers en dat Nederland
een orgelland bij uitstek is, blijkt wel uit
de vele historische orgels (restant van
hoeveel meer?) die er nu nog zijn en de
belangstelling die er voor bestaat.
Ineke van Loon.
Adviezen: Kees van Eersel
Bronnen:
Medededelingen van het koninklijk Zeeuws
Genootschap, drs. J. H. Kluiver.
Het ABC van de orgelbouw, organisten
vereniging.
NederlandOrgelland, mr. A. Bouman.
Slot met slotgracht te Baarland. Foto: Johan Berrevoets, Zierikzee.
„Aangezien blijkt, dat over de positie
van stemgerechtigde ingelanden, de toe
gankelijkheid van districtsvergaderingen en
openbaarheid van beslissingen van water
schapsbesturen onder de schrijvers en lezers
S
van „Zeeland Magazine" misverstanden
schijnen te bestaan, menen wij goed te
doen het volgende onder uw aandacht te
brengen.
De hierna volgende getallen hebben be
trekking op het Waterschap Walcheren,
doch de stembevoegdheid der ingelanden
is voor geheel Zeeland op dezelfde wijze
geregeld. Stemgerechtigde ingelanden zijn:
1. voor de gebouwde eigendommen, zij
die eigenaar, vruchtgebruiker, erfpachter,
enz. zijn van een gebouw met een belast
bare opbrengst grondbelasting van 150,—
of meer. Voor Walcheren is dit aantal
meer dan 10.000.
2. voor de ongebouwde eigendommen,
zij die 2 ha grond of meer bezitten in
eigendom, vruchtgebruik, erfpacht, enz. Dit
zijn er op Walcheren ruim 1.500, die voor
het merendeel ook wel onder categorie 1
zullen vallen.
Opgemerkt wordt in dit verband, dat
ook stemgerechtigd is hij, wiens bezit aan
ongebouwd en gebouwd afzonderlijk niet
voldoende is voor stemgerechtigheid, doch
door optelling van ongebouwd op ha's
herleid gebouwd tesamen wel stemgerech
tigd wordt.
Deze categorie is onder bovengenoemde
cijfers begrepen. Bovendien kunnen meer
dere personen, die niet ieder op zichzelf
stembevoegdheid bezitten, hun bezittingen
samenvoegen, en één uit hun midden als
stembevoegde aanwijzen, wanneer uiteraard
dit gezamenlijk bezit voldoende is om
stembevoegdheid uit te oefenen.
3. Voor de vervuilers. Iedere persoon, of
instelling die een aanslag ontvangt in de
zgn. zuiveringsomslag. In 1975 bedroeg dit
aantal voor Walcheren ruim 37.000.
Men kan derhalve moeilijk stellen, dat
hier van een betrekkelijk kleine kring kan
worden gesproken.
Overigens zijn de zgn. districtsvergade
ringen (in een artikel van Zeeland Magazine
als kringvergadering aangeduid) openbaar,
daartoe heeft iedereen toegang en mag
zowel op Walcheren als voor zover ons
bekend eveneens in alle andere Zeeuwse
Waterschappen iedereen het woord voeren.
Weliswaar zijn alleen de stemgerechtigde
ingelanden stembevoegd, doch er zal zelden
over een aangelegenheid gestemd worden,
daar de districtsvergaderingen met name
bedoeld zijn voor het verstrekken van
informatie aan ingelanden en om ingelanden
de gelegenheid te geven aan het bestuur
vragen te stellen, eventuele bezwaren naar
voren te brengen, en desgewenst te ver
zoeken een bepaalde aangelegenheid aan
de Algemene Vergadering van het Water
schap (te vergelijken met de raad in een
gemeente) voor te leggen, waarover dan
in het openbaar zal worden beslist. In de
12 jaar, dat de districtsvergaderingen op
Walcheren bestaan, is er ook nooit gestemd.
Wanneer ingelanden bezwaar hebben te
gen de gang van zaken in hun eigen Water
schap of suggesties naar voren willen bren
gen dan hebben zij alle gelegenheid en
mogelijkheid om via een districtsvergadering
of rechtstreeks bij het bestuur aandacht
voor hun problemen te vragen.
Ter vermijding van misverstand zij nog
medegedeeld, dat onder de ingelanden hier
mede begrepen worden allen, die een aan
slag ontvangen in de zgn. zuiveringsomslag.
Wat tenslotte de besteding der gelden
betreft: De begroting en rekening der wa
terschappen liggen vóór de behandeling,
voor iedereen ter inzage, en nadat de
termijn waarbinnen iedere ingeland bezwaar
kan indienen, verstreken is worden in een
openbare vergadering vastgesteld. Uiteraard
beslist de Algemene Vergadering, op de
zelfde wijze, als een gemeenteraad.
Van gesloten deuren is dus bij de Water
schappen geen spraken".
Het dagelijks bestuur van het
Waterschap Walcheren.
