Het Zeeuwse burggraafschap
bespeeld te worden. U kunt zich daar zelf
van gaan overtuigen tijdens de kerkdien
sten of tijdens één van de concerten, die
in de Onze Lieve Vrouwekerk worden ge-
Tekst: S. Z.
Laten we eens in een ander thema duiken
dan de inflatie, de werkloosheid en de
politiek van vandaag-de-dag. Voor ieder
die zich interesseert voor de geschiedenis
is dat niet zo moeilijk; men vindt legio
parallellen tussen wat eeuwen geleden plaats
vond en wat we nu te horen en te zien
geven. Dit jaar speelt op 8 oktober Herman
van Vliet en op 17 december geeft Willem
Hendrik Zwart een Kerstconcert.
krijgen in onze huiskamers. De strijd tussen
Vlaanderen en Holland om Zeeland bewes
ten Schelde in de dertiende eeuw werd
even knap en fel gevoerd als thans de strijd
om de westelijke Jordaanoever.
De Graaf van Holland had een vertegen
woordiger in Zeeland: de burggraaf. Rond
1200 hoopte de graaf door middel van een
burggraaf meer vat op Zeeland te krijgen.
Hugo van Voorne werd door de Zeeuwen
verjaagd, moest later toch worden geaccep
teerd, zij het min of meer als executief
ambtenaar van de Graaf; zie de keur uit
1256.
De Zeeuwse burggraaf mocht geen recht
spreken, maar wel delinquenten opsporen,
achtervolgen, hun huis verwoesten, hun
goederen verbeurd verklaren. De vierschaar
(graaf en leenmannen) presideerde; de burg
graaf adviseerde en werd erbij geroepen.
Hij kreeg 1/8 van de inkomsten uit het
grafelijk gebied: Zeeland tussen de Bornisse
en de Hedensee. De heren van Voorne
waren lang burggraaf van Zeeland, ze er
kenden de leenhoogheid van de graaf,
breidden hun in leen uitgegeven bezit op
de Zeeuwse eilanden steeds verder uit. Ze
waren trouwe aanhangers van de graven
van Holland (over wie wij in onze geschie
denisboekjes leerden); ze waren tot in de
14de eeuw aanzienlijke personages ook door
eigen bezit; ze hadden de middelen en de
macht om de rust in Zeeland te waarborgen;
uitvoerende ambtenaren echter zonder mili
taire- of rechtspraakbevoegdheden.
Interessant zijn de vergelijkingen tussen
het Zeeuwse en het nabije Vlaamse burg
graafschap. Dit laatste was al veel eerder
ontstaan, de Zeeuwse „castellanus" (die
zelf geen grafelijke burcht had) had aan
zienlijk minder macht: de graven van Hol
land pasten er wel voor op, de macht van
de Zeeuwse adel uit te laten groeien! Ze
stelden soms een baljuw aan om in Zee
land de rechtspraak uit te oefenen. Een
poging van de Zeeuwse adel in 1290 om
de leiding te nemen in hun (grotendeels
anti-Hollandse) gebied mislukte; de graaf
van Holland had moeite met het vinden
van betrouwbare plaatsvervangers.
Bijdrage XXXVII van het Instituut voor
Middeleeuwse Geschiedenis der Rijksuniver
siteit te Utrecht, door W. H. Lenselink en
A. D. A. Monna, getiteld „Studies over het
Zeeuwse en het Leidse burggraafschap"
(uitgave H. D. Tjeenk Willink, Groningen,
prijs 20,brengt de taken en bevoegd
heden van de Zeeuwse burggraven ter
sprake, met veel over het middeleeuwse
Zeeland waarover slechts fragmenta
rische feiten bekend zijn.
„Die grave of syn burchgrave" en zijn
rol „omme des lants nutscap" wordt ten
voeten uit getekend; de citaten in het
middeleeuws-Hollands zijn boeiend; de
(hardhandige) wijze waarop door de „vier-
scaere" recht werd uitgeoefend, en nog zo
veel meerhet is boeiende lectuur, ten
dele gecentreerd om personen „die te banne
worden gedaen of bereden", en zich moe
ten melden en verdedigen tegen de aan
klachten. Sinds 1167 werd het jaargeding
te Brugge gehouden, later in het dorp
Zande tussen Veere en Middelburg.
Met samenvattingen, literatuurlijsten en
bijna vierhonderd notities een beeld van
het burggraafschap van Zeeland tot 1328.
Noot 171 bevat een fragment van het rijm
boek van Melis Stoke uit 1297 over de
(ver)woesting van Moermont, het kasteel
van Jan van Renesse die voor de graaf was
gedaagd maar niet zonder vrijgeleide wilde
komen.
Laat ik ophouden met citeren: bestel het
boek en studeer erin, om zich een beeld
te vormen van de actualiteiten van acht
tot zes eeuwen geleden, in Zeeland!
8