ERG1E
E
Stromingstype-energie haalt kracht
uit een onuitputtelijke bron
Tekst: A. F. Koopman.
Er bestaan zeer ingewikkelde en soms
meeslepende beschouwingen over het ver
schijnsel „energie". Een heel eenvoudige
omschrijving heeft de genotmiddelenindu
strie voor ons in petto, als zij beweert, dat
Mars u direct weer energie geeft. De meest
gecompliceerde redeneringen over energie
komen wij tegen in de metafysica, of in
paranormale situaties, waarbij u kunt den
ken aan de jonge Uri Geiler. Door energie
af te tappen uit de bovenzinnelijke wereld,
zag deze man kans om ten aanschouwe van
het Nederlandse televisiepubliek, lepeltjes
krom te buigen door er overheen te wrijven,
of uurwerken aan de gang te brengen door
er naar te staren. Allemaal verschijnselen
van „energie".
De energie die wij in deze artikelenserie
cp het oog hebben is meer tastbaar. Wij
praten over energie als over bewijsbare,
aantoonbare en meetbare kracht. Op onze
aarde winnen wij energie kracht dus
door gebruik te maken van de enige alge
mene energiebron: de zon. De zon heeft er
voor gezorgd dat er leven op aarde kon
gedijen en dat er miljoenen jaren geleden,
in de aardkorst fossiele brandstoffen werden
gevormd. Opgroeiende en stervende bossen
met hun bewoners werden in de loop van
hele tijdperken, zoals het carboon, tot steen
kool vervormd. Stervende plantjes en diertjes
ondergingen onder de inwerking van druk
en hitte een metamorfose tot aardgas en
aardolie.
De zon levert ook vandaag de dag nog
de nodige energie. De zeilers kunnen erover
meepraten. Onder de inwerking van warmte
straling op de luchtlagen ontstaan er op
aarde luchtdrukverschillen. Tijdens het ont
staan van die verschillen en tijdens het
proces van herstel van de oude evenwichts
toestand, beweegt de lucht zich. Dat is de
wind, die de kracht levert voor de wind-
motoren van onze zeilschepen en windmo
lens. Zon en maan zijn ook verantwoordelijk
voor de werking van de getijden. Door hun
gezamenlijke aantrekkingskracht laten zij
een tamelijk tamme, maar wel sterke vloed
golf langs de kusten trekken.
In het verschil tussen hoogtij en laagtij
ligt een geweldig stuk energie opgesloten.
Men noemt dit getijden-energie. Onder be
paalde omstandigheden is het mogelijk om
deze getijdenenergie om te zetten in elek
trische energie. Een jaar of tien geleden
en laatstelijk na de energiecrisis heeft men
onderzocht of er in Zeeland ook een ge-
tijdencentrale kon worden gebouwd. In één
van de volgende aritkelen komen wij daar
nog over te spreken.
Stromingstype-energie.
Een bijzonder interessante energiebron be
vindt zich onder onze voeten. Als je een
diep gat in de aardkorst boort, dan kom
je op den duur vanzelf gloeiende lagen te
gen. Het is technisch mogelijk om koud
water door die lagen te persen en op
die manier stoom te maken waarmee je
stoomturbines en daaraan vastgekoppelde
dynamo's kunt aandrijven. Deze vorm van
energie noemt men „geothermische energie"
Er zijn nog enkele andere vormen van
energie, die indirect afkomstig zijn van
de zon, maar die laten wij nu rusten. Al
deze energievormen duidt men aan met het
woord „stromingstype-energie". In principe
Z'in zij onuitputtelijk, ze kosten als grond
stof meestal niets en ze ontstaan op het
moment zelf. Echter, behalve bij geother
mische energie, die tegelijk praktisch on
uitputtelijk en altijd aanwezig is, heeft men
bij de stromingstype-energie te maken met
de grilligheid van de natuur. De zeilboot
heeft alléén een krachtbron als het waait.
De getijdencentrale werkt alléén als er een
bepaald noodzakelijk verschil tussen hoog-
en laagwaterstand aanwezig is.
Maar de energie waarom onze samen
leving vraagt, moet er altijd zijn! Het elek
trisch licht moet branden als wij dat willen,
ook al is het klaarlichte dag. Onze auto
moet op elk uur van dag en nacht start
klaar staan en de elektromotoren thuis en
in de fabrieken moeten draaien als wij
ze nodig hebben.
Om deze reden moeten wij zeggen, dat
een samenleving die zich voor honderd pro
cent afhankelijk zou maken van stromings
type-energie, per definitie een alternatieve
samenleving moet zijn. Gelukkig zijn de
genen die alternatieve samenlevingsvormen
propageren wel zo redelijk om in te zien
dat onze maatschappij nooit uitsluitend
op alternatieve (stromingstype)energie kan
functioneren. Maar dat neemt niet weg, dat
het erg verleidelijk is om over het leven
en welzijn in zo'n Robinson Crusoë-achtige
wereld na te denken of te dromen.
Onmisbaar.
Energie maakt niet gelukkig, dat kunnen
wij wel vaststellen, ook zonder dat wij
daarbij moeten verwijzen naar de onge
lukken in het verkeer (dé energie-omzetter
bij uitstek) of naar de slachtoffers van al
het andere, onoordeelkundige energie-ge
bruik. Wie weet hoe fijn het zou zijn
als ons arbeidstempo en ons arbeidsritme
afhankelijk zouden zijn van de vloedstand
op zee of van de windkracht of de zonne
warmte buiten!
Maar het zou niet te lang moeten duren,
want er zijn nu eenmaal heel wat dingen
die met energie te maken hebben, die wij
niet willen en kunnen missen. Het drink
water komt tot ons en wordt drinkbaar
gemaakt door middel van energie. Ons da
gelijks voedsel wordt verteerbaar voor onze
verwende magen, dankzij de toevoer van
een scheut energie in de vorm van hitte.
De bacteriën die ons leven bedreigen, be
strijden wij met energie. Wij maken onze
spijzen bijvoorbeeld zó koud, dat de bac
teriën er niet in tot ontwikkeling komen,
ofwel wij maken ze zo heet, dat de bacte
riën er het loodje in leggen.
Energie zorgt ervoor dat wij strenge win
ters overleven, dat wij over kleding in zo
veel modesoorten als er zijn, beschikken,
dat wij ons kunnen omringen met tal van
plezierige dingen.
Geheel zonder extra energie, buiten het
kleine beetje dat de mens in zijn eigen
lichaam heeft zitten, kunnen wij niet. Wij
hebben een soort basisbehoefte aan energie
en die moet bevredigd worden, anders
overleven wij niet. Bovenop deze basisbe
hoefte rust een dikke laag van wat ik zou
willen noemen: luxe energie.
Dit is de energie die gebruikt wordt
voor de vervaardiging van volstrekt waar
deloze prullaria. Of de energie die dient
om totaal overbodige machientjes en tech
nische snufjes aan te drijven. De befaamde
elektrische sinaasappelpers is een voorbeeld
van deze laatste categorie. Maar er zijn er
veel meer te bedenken. Het is mogelijk om
stevig het mes in de luxe energie te zetten,
zonder dat wij daarbij het risico lopen
dat de mensen merkbaar iets aan comfort
moeten inleveren.
Remmen of knijpen?
Vandaar dat je steeds vaker hoort pleiten
voor een soort distributiesysteem voor elek
trische en andere energie, of voor een prijs
mechanisme dat de verbruikers zal dwingen
om in hun verbruik van luxe-energie te
matigen. Over de gevolgen van dit soort
GEOTHERMISCH VELD
Hoewel onder de voeten van alle stervelingen hitte in de aardkorst te vinden is, kun je
die hitte alleen daar benutten, waar de geologische omstandigheden een handje helpen.
Ideale geothermische centrales kunnen gebouwd worden op plaatsen waar zich natuurlijke
geisers bevinden, zoals op IJsland. Maar daar hebben ze er nauwelijks behoefte aan,
omdat IJsland dunbevolkt is
26