ERG1E E Stromingstype-energie haalt kracht uit een onuitputtelijke bron Tekst: A. F. Koopman. Er bestaan zeer ingewikkelde en soms meeslepende beschouwingen over het ver schijnsel „energie". Een heel eenvoudige omschrijving heeft de genotmiddelenindu strie voor ons in petto, als zij beweert, dat Mars u direct weer energie geeft. De meest gecompliceerde redeneringen over energie komen wij tegen in de metafysica, of in paranormale situaties, waarbij u kunt den ken aan de jonge Uri Geiler. Door energie af te tappen uit de bovenzinnelijke wereld, zag deze man kans om ten aanschouwe van het Nederlandse televisiepubliek, lepeltjes krom te buigen door er overheen te wrijven, of uurwerken aan de gang te brengen door er naar te staren. Allemaal verschijnselen van „energie". De energie die wij in deze artikelenserie cp het oog hebben is meer tastbaar. Wij praten over energie als over bewijsbare, aantoonbare en meetbare kracht. Op onze aarde winnen wij energie kracht dus door gebruik te maken van de enige alge mene energiebron: de zon. De zon heeft er voor gezorgd dat er leven op aarde kon gedijen en dat er miljoenen jaren geleden, in de aardkorst fossiele brandstoffen werden gevormd. Opgroeiende en stervende bossen met hun bewoners werden in de loop van hele tijdperken, zoals het carboon, tot steen kool vervormd. Stervende plantjes en diertjes ondergingen onder de inwerking van druk en hitte een metamorfose tot aardgas en aardolie. De zon levert ook vandaag de dag nog de nodige energie. De zeilers kunnen erover meepraten. Onder de inwerking van warmte straling op de luchtlagen ontstaan er op aarde luchtdrukverschillen. Tijdens het ont staan van die verschillen en tijdens het proces van herstel van de oude evenwichts toestand, beweegt de lucht zich. Dat is de wind, die de kracht levert voor de wind- motoren van onze zeilschepen en windmo lens. Zon en maan zijn ook verantwoordelijk voor de werking van de getijden. Door hun gezamenlijke aantrekkingskracht laten zij een tamelijk tamme, maar wel sterke vloed golf langs de kusten trekken. In het verschil tussen hoogtij en laagtij ligt een geweldig stuk energie opgesloten. Men noemt dit getijden-energie. Onder be paalde omstandigheden is het mogelijk om deze getijdenenergie om te zetten in elek trische energie. Een jaar of tien geleden en laatstelijk na de energiecrisis heeft men onderzocht of er in Zeeland ook een ge- tijdencentrale kon worden gebouwd. In één van de volgende aritkelen komen wij daar nog over te spreken. Stromingstype-energie. Een bijzonder interessante energiebron be vindt zich onder onze voeten. Als je een diep gat in de aardkorst boort, dan kom je op den duur vanzelf gloeiende lagen te gen. Het is technisch mogelijk om koud water door die lagen te persen en op die manier stoom te maken waarmee je stoomturbines en daaraan vastgekoppelde dynamo's kunt aandrijven. Deze vorm van energie noemt men „geothermische energie" Er zijn nog enkele andere vormen van energie, die indirect afkomstig zijn van de zon, maar die laten wij nu rusten. Al deze energievormen duidt men aan met het woord „stromingstype-energie". In principe Z'in zij onuitputtelijk, ze kosten als grond stof meestal niets en ze ontstaan op het moment zelf. Echter, behalve bij geother mische energie, die tegelijk praktisch on uitputtelijk en altijd aanwezig is, heeft men bij de stromingstype-energie te maken met de grilligheid van de natuur. De zeilboot heeft alléén een krachtbron als het waait. De getijdencentrale werkt alléén als er een bepaald noodzakelijk verschil tussen hoog- en laagwaterstand aanwezig is. Maar de energie waarom onze samen leving vraagt, moet er altijd zijn! Het elek trisch licht moet branden als wij dat willen, ook al is het klaarlichte dag. Onze auto moet op elk uur van dag en nacht start klaar staan en de elektromotoren thuis en in de fabrieken moeten draaien als wij ze nodig hebben. Om deze reden moeten wij zeggen, dat een samenleving die zich voor honderd pro cent afhankelijk zou maken van stromings type-energie, per definitie een alternatieve samenleving moet zijn. Gelukkig zijn de genen die alternatieve samenlevingsvormen propageren wel zo redelijk om in te zien dat onze maatschappij nooit uitsluitend op alternatieve (stromingstype)energie kan functioneren. Maar dat neemt niet weg, dat het erg verleidelijk is om over het leven en welzijn in zo'n Robinson Crusoë-achtige wereld na te denken of te dromen. Onmisbaar. Energie maakt niet gelukkig, dat kunnen wij wel vaststellen, ook zonder dat wij daarbij moeten verwijzen naar de onge lukken in het verkeer (dé energie-omzetter bij uitstek) of naar de slachtoffers van al het andere, onoordeelkundige energie-ge bruik. Wie weet hoe fijn het zou zijn als ons arbeidstempo en ons arbeidsritme afhankelijk zouden zijn van de vloedstand op zee of van de windkracht of de zonne warmte buiten! Maar het zou niet te lang moeten duren, want er zijn nu eenmaal heel wat dingen die met energie te maken hebben, die wij niet willen en kunnen missen. Het drink water komt tot ons en wordt drinkbaar gemaakt door middel van energie. Ons da gelijks voedsel wordt verteerbaar voor onze verwende magen, dankzij de toevoer van een scheut energie in de vorm van hitte. De bacteriën die ons leven bedreigen, be strijden wij met energie. Wij maken onze spijzen bijvoorbeeld zó koud, dat de bac teriën er niet in tot ontwikkeling komen, ofwel wij maken ze zo heet, dat de bacte riën er het loodje in leggen. Energie zorgt ervoor dat wij strenge win ters overleven, dat wij over kleding in zo veel modesoorten als er zijn, beschikken, dat wij ons kunnen omringen met tal van plezierige dingen. Geheel zonder extra energie, buiten het kleine beetje dat de mens in zijn eigen lichaam heeft zitten, kunnen wij niet. Wij hebben een soort basisbehoefte aan energie en die moet bevredigd worden, anders overleven wij niet. Bovenop deze basisbe hoefte rust een dikke laag van wat ik zou willen noemen: luxe energie. Dit is de energie die gebruikt wordt voor de vervaardiging van volstrekt waar deloze prullaria. Of de energie die dient om totaal overbodige machientjes en tech nische snufjes aan te drijven. De befaamde elektrische sinaasappelpers is een voorbeeld van deze laatste categorie. Maar er zijn er veel meer te bedenken. Het is mogelijk om stevig het mes in de luxe energie te zetten, zonder dat wij daarbij het risico lopen dat de mensen merkbaar iets aan comfort moeten inleveren. Remmen of knijpen? Vandaar dat je steeds vaker hoort pleiten voor een soort distributiesysteem voor elek trische en andere energie, of voor een prijs mechanisme dat de verbruikers zal dwingen om in hun verbruik van luxe-energie te matigen. Over de gevolgen van dit soort GEOTHERMISCH VELD Hoewel onder de voeten van alle stervelingen hitte in de aardkorst te vinden is, kun je die hitte alleen daar benutten, waar de geologische omstandigheden een handje helpen. Ideale geothermische centrales kunnen gebouwd worden op plaatsen waar zich natuurlijke geisers bevinden, zoals op IJsland. Maar daar hebben ze er nauwelijks behoefte aan, omdat IJsland dunbevolkt is 26

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland Magazine / Veerse Meer Gids | 1978 | | pagina 26