ERGIE E Onze grote opgave voor morgen: Hoe maak je van een dubbeltje een kwartje? 1 kg uranium 56 wagons steenkool Door A. F. Koopman. Welk energiescenario wij ook bekijken er blijkt uit, dat de brandstoffen waaruit wii elektriciteit maken, waarop onze auto motoren draaien en waarop onze centrale verwarmingen werken, schaars zullen wor den. Simpel voorgesteld hebben wij voor een dubbeltje aan energie in onze wereld spaarpot zitten, terwijl wij zeker weten dat wij voor een kwartje aan energie wil len gaan gebruiken! Er is daarom een alchemisten-kunststuk nodig om van een dubbeltje een kwartje te maken. Op dit moment werken tienduizenden geleerden en wetenschappers over de hele wereld aan die krachttoer en op een aantal plaatsen is het ze al gelukt om in navolging van de oude alchemisten, bij wijze van spreken, goud uit lood te maken. Op 6 mei 1940 stond het volgende bericht in de Londense Daily Telegraph: „Ameri kaanse natuurkundigen zijn er in geslaagd om een vanouds bekende, maar onbruikbare delfstof, uraan genaamd, te veredelen. Het merkwaardige bij het veredelde uraan is, dat het spontaan hitte kan produceren. Als men het veredelde uraan in water op lost, dan gaat dit water als gevolg van een thermoculaire reactie, koken. Op deze wijze, zo wordt verondersteld, moet het mogelijk zijn om stoom op te wekken waar mee stoommachines kunnen worden aan gedreven Veel lezers in 1940 moeten hebben ge dacht, dat het bericht een knotsgek ver zinsel van één of andere fantasierijke krante jongen was. Je leest wel vaker over elixers voor een eeuwige jeugd, over gloeilampen die nooit kapot gaan en over motoren die op gewoon kraanwater lopenDe indruk dat het uraanverhaal uit de duim gezogen was, leek bevestigd te worden, want de wereld hoorde niets meer over die merk waardige stof waarmee je water, zonder vuur, aan de kook kon brengen. Logisch, want uit de hier bedoelde stof werd na grote inspanning en ten koste van miljarden dollars, ten slotte het verschrikkelijkste wapen vervaardigd dat de mensheid ooit heeft gekend: de atoombom. Het bericht van 6 mei 1940 in de Daily Telegraph was voorlopig het laatste op dit gebied de rest werd militair topgeheim. De geheimzinnige stof waarvan in het krantebericht sprake was, bevat de bijna wonderbaarlijke vermogens van een dubbel tje dat in een kwartje veranderen kan. Na tuurlijk uraan, een soort metaal, was na melijk lange tijd praktisch waardeloos. Het werd, lang voor de atoomenergie tot ont wikkeling kwam, nogal eens gebruikt voor de fabricage van kielen onder zeiljachten in plaats van het dure lood maar verder kon je er niets mee doen. Pas toen de we tenschap erin slaagde om de atomaire sa menstelling van het natuurlijk uraan te veranderen, werd de onopvallende, waarde loze stof een soort symbool voor een tijd perk. Apocalyps. Dit tijdperk is, voorzover het de doorsnee wereldbewoner betreft, op een bijna apo calyptische manier begonnen, toen in au gustus 1945 kort achter elkaar twee grote Janpanse steden door atoomexplosies met de grond gelijk werden gemaakt. In micro seconden vonden tienduizenden mensen de dood. Vele tienduizenden anderen werden op een tot dusverre ongekende wijze geteisterd door afschuwelijke aandoeningen. De bom men die boven Hirosjima en Nagasaki ont ploften joegen de mensheid het atoom tijdperk binnen. Niemand begrijpt hoe het mogelijk is geweest, maar in de maanden na augustus 1945 was het feit dat de mens de in de atoomkernen sluimerende krachten had vrijgemaakt, tot in de verste uithoeken van de wereld bekend. Eskimo's wisten ervan, indianen in het Amazonegebied hadden er over gehoord, diep in Nepal was het feit bekend en toen een collega van mij in de late veertiger jaren een zogenaamd onont dekte papoeastam in Nieuw Guinea bezocht, informeerde één der stamoudsten bij hem naar de „bom atom"Cynisch sprak mijn collega toen: „De westerse beschaving was er eerder dan ik ze hebben al van de atoombom gehoord!" Het is geen wonder dat het begrip „atoomenergie" en alles wat daarmee ver bonden is, gevoelens van diepe vrees op roept. Atoomenergie, of beter: kernenergie mobiliseert niet alleen de angst voor het onbekende (wie heeft er ooit een atoom gezien?), maar het woord als zodanig al maakt emoties los in de diepste lagen van ieders persoonlijkheid. Kernenergie heeft een relatie met nageslacht, met vruchtbaarheid, met onzichtbare stralingen, met besmettin gen, met kanker, met de macht van tech nocraten, die dit drake-ei onder hun beheer hebben en het verder uitbroeden Kortom, als er ooit één fenomeen is ge weest dat in staat was om de primitiefste angstgevoelens bij de mensen wakker te roepen, dan is het wel de kernenergie. Begrijpelijke angst. Hoeveel mensen denken niet dat een kerncentrale een inrichting is, waarin een atoombom ligt te sluimeren? Hoe vaak wordt er niet gedacht en zelfs via de media openlijk gezegd dat de „atoom lobby" allerlei atomaire griezeligheden voor het grote publiek verborgen houdt? Die angst van veel mensen voor kern energie is heel goed te begrijpen. De eerste en wellicht voornaamste reden noemde ik al: de atoomenergie is als een bijna on aardse verschrikking in ons midden ge plaatst. De hele ontwikkeling van de atoom energie heeft zich verder in het diepste geheim voltrokken. (Het Manhatten-project, dat tot de bouw van de eerste atoom bommen leidde, was militair topgeheim), waardoor het publiek bijvoorbeeld nimmer duidelijk heeft begrepen, dat kernreacties ook heel geleidelijk en rustig kunnen ver lopen. Menigeen denkt, dat de geleerden eerst een atoombom hebben ontwikkeld, die vervolgens ten behoeve van de vreedzame kernenergie, moest worden getemd. Maar het was juist andersom! De eerste door mensen teweeggebrachte kernreacties ver liepen op gecontroleerde en regelmatige wijze, en pas na ontzettend veel inspanning slaagde men erin om van de atomaire brandstof een explosieve stof te maken! Een derde reden die de vrees voor kern energie verklaart zit stellig ook in de griezelig aandoende geheimtaal die in het kernenergiewereldje wordt gebruikt. Het is bovendien een taal die ten dele uit totaal nieuwe woorden bestaat. Het is voor ingewijde wetenschappers en technici nagenoeg een onmogelijke opgave om aan de hand van algemeen bekende begrippen en populaire uitdrukkingen, uit- Dit soort afbeeldingen prikkelt de fantasie van iedereen die bij de energievoorziening betrokken is. De brandstof die nodig is om een grote kernenergiecentrale een paar jaar lang te laten draaien, kan bij wijze van spreken per vliegtuig worden aangevoerd. Een qua vermogen vergelijkbare olie-gestookte centrale, heeft daar een hele vloot van grote tankschepen voor nodig. In een stukje uranium ter grootte - van een kippenei zit een geweldige hoeveelheid energie. -i Er is een goederentrein van 56 volgeladen wagons met kolen jFek r nodig voor een vergelijk- m KpW bare hoeveelheid - s 51 Sj S, d energie. 7

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland Magazine / Veerse Meer Gids | 1979 | | pagina 7