Regendag met
zonnige achtergrond
Deze grafiek laat zien hoe lang de wereld, op basis van de nu bekende gegevens, nog
vooruit kan met zijn brandstoffen. De eigenlijke uraniumvoorraad is kleiner dan de
lange balk doet veronderstellen, maar er is rekening mee gehouden, dat er na 2000 alom
kweekreactoren zullen werken, die uit de beschikbare hoeveelheden uranium, nieuwe
splijtstoffen kweken.
een te zetten met wat zij nu eigenlijk
bezig zijn. Indien de gehele mensheid uit
natuurkundigen zou bestaan, dan vormde
de kernenergie niets geheimzinnigs. Maar
de mensheid bestaat nu eenmaal niet uit
natuurkundigen.
Een vierde verklaring voor de angst voor
kernenergie is dat er als onvermijdelijk
bijverschijnsel, radio-aktiviteit aan te pas
komt. „Straling" wordt dat in de wandeling
genoemd. Maar het is een straling die je
onder normale omstandigheden niet kunt
horen, ruiken, voelen of proeven, maar
die toch ontzettend gevaarlijk kan zijn.
Straling hoort bij kernenergie zoals rook
bij vuur hoort, maar straling kun je alleen
maar aantonen met behulp van speciale
instrumenten.
Dit alles, gevoegd bij het vage onder-
gangsgevoel dat ons in het westen bekruipt,
maakt dat kernenergie de boeman van de
huidige tijd is de moordenaar onder je
bed, het spook in de nacht, de geest in
de fles, de heks op zolder.
De historie.
Het is dan ook beslist geen overbodige
luxe als wij enkele natuurkundige en ge
schiedkundige feiten omtrent de kernenergie
op een rijtje zetten.
Radio-aktieve straling is b.v. niets nieuws.
Zij is al sinds het einde van de 19e eeuw
bekend. De Franse onderzoeker Henri
Becquerel deed er al proeven mee zonder
trouwens te weten dat de vreemde effecten
die hij op fotografische platen waarnam,
aan radio-aktieve straling te wijten waren.
De gevaren van radio-aktiviteit als
bijverschijnsel van atomaire processen in
bepaalde stoffen hebben wij al vanaf
het begin van onze eeuw leren kennen.
Het echtpaar Curie heeft, wat dit betreft,
baanbrekend wetenschappelijk werk verricht
en madame Curie zelf was één der eerste
slachtoffers van door radium uitgezonden
straling. De wiskundige en natuurkundige
basisgegevens voor het vrijmaken van de
bindingsenergie uit de kernen van ura
niumatomen, waren geruime tijd vóór de
tweede wereldoorlog al beschikbaar.
Op 2 december 1942 kwam de eerste,
gecontroleerde atomaire kettingreactie tot
stand in een atoomzuil die op de campus
van de universiteit van Chicago was ge
bouwd. De naar de VS uitgeweken Itali
aanse geleerde Enrico Fermi, stelde op die
historische dag een zogenaamde atoomzuil
in werking. Een apparaat, dat was opge
bouwd uit grafietblokken met perforaties,
waarin staven verrijkt uranium waren ge
stoken. Deze eerste kernreactor produceerde
alleen warmte.
Dit houdt in, dat het theoretisch reeds
in 1942 mogelijk zou zijn geweest om een
kerncentrale te bouwen. Immers: juist zoals
een gewone elektriciteitscentrale, werken
de turbines in een kerncentrale op stoom.
En stoom kun je overal maken waar een
hittebron aanwezig is, waarbij het niet
van belang is of die hittebron bij de gratie
van uiteenvallende atoomkernen in een
reactor, of dankzij dansende moleculen in
het kolenvuur van een stoomketel, ontstaat.
In 1956 werd in het Engelse Calder Hall
de eerste grote kernenergiecentrale ter we
reld in bedrijf gesteld en in de zestiger
jaren lanceerde de Amerikaanse president
Eisenhower het programma „Atomen voor
de vrede", dat ten doel had om overal in
de wereld de vreedzame toepassing van
de atoomkracht mogelijk te maken, met
Amerikaanse hulp.
De kernenergiecentrales rezen als padde
stoelen de grond uit en momenteel staan
er al honderden in de gehele wereld.
Een uitdaging.
De aanvankelijke belangstelling voor kern
energiecentrales was maar al te goed te
begrijpen. De kernenergie betekende een
uitdaging voor alle technisch hoog-ontwik-
kelde landen. Met kernenergie kon men het
kunststuk uithalen om uit een relatief ge
ringe hoeveelheid brandstof, een maximum
aan bruikbare warmte te maken. En dat
bovendien op een veel goedkopere wijze
dan men tot dusverre gewend was.
Kernenergiecentrales nemen weinig ruimte
in beslag. Hun milieu-effecten zijn uiterst
gering en bovendien zijn ze nauwkeurig
meetbaar. De brandstofvoorrraden voor
kernenergiecentrales zijn voorlopig nog niet
uitgeput en bovendien wist men dat je
zelfs atomaire brandstof kunt „kweken"
in zogenaamde kweekreactoren, die zelf
warmte en vervolgens elektriciteit
opwekken en tevens nieuw splijtbaar ma
teriaal vormen. (Een centrale van dit type
is momenteel in aanbouw nabij het West-
duitse plaatsje Kalkar).
Je krijgt de indruk dat de kernenergie
typisch hoogwaardig mensenwerk is. Maar
zelfs op het gebied van kernreacties is er
op aarde niets nieuws onder de zon. Mil
joenen jaren geleden heeft er in de buurt
van de plaats Oklo, in het Afrikaanse land
Gabon, een zogenaamde natuurlijke kern
reactor gewerkt. Bij Oklo bevindt zich een
rijke uraniumlaag, waar tegenwoordig nog
steeds uranium wordt gewonnen. Lang ge-
Tekst: S. Z.
Het motregende en onderweg moesten de
ruitenwissers aan; de regen plensde de hele
voorjaarsmiddag; de volgende dag waren
er buien van twintig minuten en viel er
een zware dauw op het tuintje rond de
stacaravan. Maar ook de regendagen bren
gen onze buren in goede stemming: ze
zien ook liever de zon, niettemin heeft de
leden heeft een kleine rivier zich een weg
door deze uraniumlaag gezocht en daardoor
ontstonden toevallig de voorwaarden voor
een atomaire kettingreactie. De aanwezig
heid van water was erg belangrijk!
In een normale kernreactor, zoals er één
in de kernenergiecentrale van Borssele staat,
komen namelijk de warmte-opwekkende ket
tingreacties alleen maar tot stand, dankzij
de aanwezigheid van water in het reactor
vat, dat verder met veredeld uranium ge
vuld is.
De natuurlijke reactor van Oklo moet
honderden jaren lang hebben liggen smeu
len, waarbij de warmteproduktie zeer groot
is geweest. De reactor van Oklo heeft
vanzelfsprekend zeer veel, onafgeschermde
radio-aktieve straling teweeggebracht. Daar
door is Oklo een waardevol onderzoeks
gebied voor biologen geworden, want door
onderzoek op fossiele resten van dieren
die miljoenen jaren geleden hebben geleefd,
kunnen zij nu vaststellen of, en zo ja in
welke mate, radio-aktieve straling tot ge
netische veranderingen in dieren heeft ge
leid. Zo hebben zij de kans gekregen om
de effekten van radio-aktieve straling over
de loop van miljoenen jaren te bestuderen!
De mensen die beweren, dat wij van
straling nog niets afweten, omdat de kern
energie nog geen geschiedenis van betekenis
heeft, kunnen dit argument tegen de kern
energie beter uit hun repertoire verwij
deren
regen ook aantrekkingskracht genoeg! He
lemaal niets teleurstellend, maar reinigend,
stofwerend. Goed voor de tuin, de akkers
en de weilanden, dat zeggen de Zeeuwse
plattelanders.
Natuurlijk is er een heftig verlangen naar
zondagen en zonnedagen, maar de wens
naar niet-werken en mooi weer kan best
-— Foto van de schrijver.