Ruïne van de toren van Westenschomvcn omstreeks !f
Her dorp Burgh met omgeving.
Het centrum van Burgh is op vrij on
opvallende wijze aangepast bij de eisen van
de tijd. De dorpsherberg verdween en werd
vervangen door een modern winkelbedrijf.
De vluchtburg werd gelukkig nooit bebouwd.
Een deel ervan is ingericht als begraaf
plaats. Op de hierbij afgedrukte kaart van
de gemeente Burgh uit 1855 is de cirkel
vormige voormalige vluchtburg ten zuiden
van de dorpsbebouwing nog duidelijk waar
neembaar.
Evenals Burgh is ook Haamstede ver
moedelijk al een zeer oude plaats. Dat
geldt in ieder geval voor zijn kerk. Onder
het huidige kerkgebouw heeft men namelijk
een zware turfstenen fundering van een
vroegere kerk gevonden, stammend uit om
streeks 1100. Ónder die fundering trof men
menselijke geraamtes aan die doen ver
moeden dat er nog een derde wellicht
houten kerk heeft gestaan in een tijd
die teruggaat tot vóór het jaar 1000. De
huidige kerk, gewijd aan Johannis de Doper,
werd in 1500 door de bliksem getroffen en
brandde toen gedeeltelijk af. Herbouw vond
spoedig daarna weer plaats.
De kern van het dorp Haamstede werd
destijds aangelegd op de strandwal die van
Burghsluis tot noordelijk van Haamstede
is teruggevonden.
Reeds vroeg moet aan de noordkust een
natuurlijke haven hebben gelegen, vanwaar
een kreek door het duingebied landinwaarts
liep. Op het gebruik als haven zouden
talrijke muntvondsten wijzen uit de negende
tot de zeventiende eeuw. De betreffende
kreek moet ergens tussen de Verklikker en
de Vuurtoren door de duinen landinwaarts
hebben gelopen en werd het Grote Palinxgat
PROVINCIE ZEELAND
genoemd. Het tegenwoordige Watergat zou
er nog een restant van zijn. Uit het jaar
1304 bereiken ons over het Palinxgat nog
konkrete berichten. Na de belegering van
Zierikzee door de Vlamingen en de ver
nietiging van hun vloot op de Gouwe,
schijnt een aantal soldaten en matrozen
zich in de duinen van de Westhoek te
hebben teruggetrokken. Omdat er verder
voor hen geen vluchtmogelijkheden waren,
gaven ze zich over en werden bij het
Palinxgat krijgsgevangen gemaakt.
In de buurt van de haven heeft de kapel
Ons Lief Vrouw op Zee gestaan. Op het
hierbij afgedrukte fragment van de Roman-
Visscherkaart (±1650) staat nog een restant
van hei Grote Palinxgat aangegeven, met
als bijschrift „Onze Vrouwen op Zee is
oversant met Bergen", waarmee wordt be
doeld dat het gebouw of wat er toen nog
van over was, door het duinzand was
overstoven.
In een vergadering van de Oosteren Ban
en de Westeren Ban werd op 11 oktober
1658 besloten om op de plaats waar het
Palinxgat op het strand uitmondde, „een
bequaem steene zijl (sluis) ofte rejole (riool)
tot suweringe van de waterink ten beste
voordeele van de bannen" te doen bouwen.
Men wilde dus het overtollige water uit de
duinpolders door het Palinxgat en een te
bouwen sluis op het strand lozen. Het
schijnt echter weinig te hebben geholpen.
Stuivend duinzand maakte het Palinxgat
steeds ondieper. In 1683 was het voor de
waterafvoer onbruikbaar geworden.
In juni 1907 werden er stenen funderingen
zichtbaar binnen de buitenduinregel. Om
streeks 1910 stoven ze echter opnieuw onder
het duinzand. Ze werden nogmaals ontdekt
in de jaren dertig, toen aan de zeezijde
werkzaamheden werden uitgevoerd aan de
duinovergang tussen de vuurtoren en de
verklikker. Tot dusver werden deze stenen
resten toegeschreven als te zijn afkomstig
van de voormalige kapel. Het kunnen echter
evengoed de overblijfselen zijn van de voor
malige stenen uitwateringssluis.
Het lijdt overigens geen twijfel dat de
tempels die eens bij Domburg en Colijns-
plaat stonden, in wezen dezelfde funktie
hebben gehad als de kapel in de duinen
ten noorden van Haamstede. Het valt ach
teraf wel te betreuren, dat naar de resten
van deze kapel nooit een deskundig onder
zoek werd ingesteld. We blijven zodoende
over een aantal zaken in het onzekere. De
4f>4 «Zii»'
Overgenomen uit J. Kuyper. Gemeente-atlas van Nederland.
22
