het enige dorp op Schouwen was. dat ver
harde straten had. Ze waren ruim van
opzet en beplant met lindebomen. Zowel
op het zuid-, als op het noordeinde van
het dorp lagen twee waterputten die het
gehele jaar door een overvloed van zoet
water verschaften. Een weinig terzijde van
het dorp stond toen nog een gasthuis ten
behoeve van armen en zieken. Jammer ge
noeg gingen in de loop van de vorige eeuw
zowel de resten van het klooster als het
gasthuis en het dorpshuis verloren.
Gelijk dat ook bij het aangrenzende Burgh
het geval was, heeft de nieuwe tijd aan
het karakter van de kern van Haamstede
weinig of geen geweld aangedaan.
Alhoewel Renesse, evenals Burgh en
Haamstede, een ringdorp wordt genoemd,
staat de kerk er op een ruim plein van
rechthoekige vorm. Vermoedelijk is ook
Renesse van laat Frankische oorsprong, maar
op een indrukwekkend verleden kan het
dorp niet bogen. In 1244 werd het voor het
eerst vermeld. De huidige kerktoren dateert
uit de eerste helft van de 15e eeuw. De
kerk werd gebouwd in 1506 en gewijd aan
de Heilige Jacobus. In 1958 werd de kerk
gerestaureerd. Het in 1916 afgebroken koor
werd in 1978 weer herbouwd.
In de middeleeuwen is Haamstede een
aantal jaren een belangrijke havenplaats
geweest. Dat was te danken aan de aan
wezigheid van een stroom de Amer of
Hamer waaraan het dorp vermoedelijk
ook zijn naam ontleent. Uit de geologische
kaart blijkt duidelijk dat vroeger een 20
tot 30 m brede stroom langs Haamstede
en Burgh heeft gelopen, die bij Burghsluis
het buitenwater bereikte. Vanuit zee voeren
de schepen toen tot vlak bij het dorp om
ligplaats in te nemen waar tegenwoordig
het huis Het Anker staat.
In 1651 werd Renesse vrijwel geheel door
brand verwoest. De Tegenwoordige Staat
van Zeeland noemt het „een lustig en ver
makelijk dorp", maar volgens een beschrij
ving in Zelandia Illustrata „levert het dorp
Renesse niet veel bijzonders op."
Het tegenwoordige beeld van een deel
van het dorp is door plaatselijke verbouw
en door nieuwbouw van zakenpanden, op
geofferd aan de rekreatiedrang.
Ook Noordwelle is een duidelijk voor
beeld van een ringdorp. Het ontstond eerst
na de bedijking van het omringende land
en is dus wat jonger dan de hiervoor reeds
behandelde dorpen. Noordwelle werd voor
het eerst vermeld in een charter uit 1271.
Het dorp leed schade in de tachtigjarige
oorlog, toen Zierikzee door de Spanjaarden
werd belegerd. Om de druk op de stad te
verlichten, staken Staatse troepen op 1
oktober 1575 de dijken door. Toen daardoor
het lage deel van Schouwen onder water
liep. werden de belegeraars gedwongen zich
in westelijke richting terug te trekken. Een
deel ervan nam zijn intrek in Noordwelle.
Daar werden ze in de vroege morgen van
De Noordstraat was vroeger een dijk,
die vermoedelijk werd aangelegd in de loop
van de dertiende eeuw en in 1850 weer
werd afgegraven. Vermoedelijk moest deze
dijk het dorp beschermen tegen overstro
ming vanuit de Amer. Ook terplaatse waar
tegenwoordig de Weststraat Burghse weg
ligt, lag vroeger een dijk langs de Amer.
Toen deze stroom tenslotte ging dicht
slibben, werd hij bij Burghsluis afgedamd.
Het huis Het Anker. Anno 1979, dateert uit 1617.
Het Palinxgat met omgeving omstreeks 1650.
naam Nehalennia betekent eveneens Lieve
Vrouwe bij de Zee. Deze naam werd eertijds
toegekend aan een godin die werd vereerd
door een volk dat de kust bewoonde tussen
de Rijnmond en de Frans-Vlaamse taal
grens. Voordat schepen naar zee vertrokken,
riep men de bescherming van de godin in
voor een behouden overtocht en na terug
keer dankte men voor de genoten bescher
ming. In die geest had vermoedelijk ook
de kapel in de duinen bij Haamstede een
taak, maar dan waarschijnlijk in een wat
latere tijd, waarbij aan de achtste of de
negende eeuw gedacht zou kunnen worden.
Op de plaats waar tegenwoordig de
gereformeerde kerk staat, stond vroeger het
klooster der grauwe zusters. De kloosterweg
herinnert er ons nog aan. In de Tegen
woordige Staat van Zeeland (1753) staat
voorts nog te lezen dat Haamstede toen
23