De Zeeuwse Tea/e
is de mooiste vanööiemeaie
PEELAND PRAET
HEITEN
Tekst: Kees van Boven.
Om Peeland van oale kanten te lere
kennen, zu m'n 't deze keer us over ut
verenehiengsleven.
Nou, verenehiengen bin d'r berhen, van
een brei- en borduurverenehieng tot an
meziekbezelschappen toe. Vroeher waere d'r
nog vee meer, zóas een koleverenehieng
bievoorbeeld.
Ik óre julder a vraehe, wat is dat noe?
Dat za'k julder uutlehhe. Vroeher oa m'n
oal een kolekachel, weet je nog wè. Om
noe hoedkóöp kolen in te kunne kópen,
dee-je ze dat saemen. Vandaer die veréne-
hieng.
Dan waere d'r ök nog heite- en verkus-
verénehiengen netuurluk. Vele van die soort
verénehiengen bin a lang verdwene, omda
ze hin funktie mi En da's te behriepen,
want wie ei ter nog een keu of een heite.
Toch ek nog één zó'n ouwe verénehieng
hevonde. Eihenluk is't een „gilde", mè ut
betekent wè ut zelfde. Dat is ut „Mussen
Gilde" in Kertjeen, da bestae a 183 jaer,
dus die is behoorluk oud. Ik dienke aest
één van de oudste verénehiengen in
Zééland. 't Gilde is ophericht in 1798 en
ut bestaet nog steeds, a bin ze dan nie mi
aktief wat betreft de mossen en ander
schaedeluk hedierte.
De statuten en rehelementen, daterent
uut 1798, ek erhens ophedoke. Ok de no
tulen uut de jaeren 1800 bin di bie.
Je kan behriepe da zokke ouwe heschrif-
ten moeiluk te lezen bin. Mè van de rehe
lementen en de notulen za'k julder toch
wat van laete óre. De naem bie de oprich-
tieng was toen „Het Mosschegilde te Cort-
geen" en om lid van't gilde te óren most
je éést hekeurd worre. Uut de notulen bliekt
da verschillende personen nie hoed henoeg
wiere bevonde om lid te worren van ut
Gilde.
In dien tied, in't behin van ut Gilde,
waere ut hoofdzaekeluk boeren die a lid
waere van ut mossespul. Titels oa ze d'r ök.
A je op een jaer de mééste mossen of mosse-
eiers in dee levere, dan wier je Koning.
Koa je dat drie jaer achter mekoare flikke,
dan wier je Keizer.
Dicipline dee-je ze ök an, dat ka-je leze
in Art. 9 van ut rehelement. Di staet ut
volhende: Niemand zal gedurende de bijeen
komst van het gilde, twist moogen maken,
nog den één nog den ander iets heeten
liegen, vloeken of andere onstigtelijke uit
drukkingen te bezigen. Op poene van 1/8
rijksdaalder, ten profijte van het gilde.
Zó zie-je mè, dat de kas hoed kon worre
anhevuld, a ter us één kwaed wier. En
dat is dan ók wè us hebeurd volhens de
notulen. Want a-je te laete ter verhaede-
rienge verscheen, oa-je ók een boete an je
broek.
Zó was ter één persoon, die oaltied te
laete kwam en't bleek ók nog a een drift
kikker te wezen. Je behriept dat die per
soon nog a us op de kasse wier hezet, wi
de kas wel bie vaerde.
Achter of, nae de verhaederienge, hienge
ze oaltied nog even deur en dan wier de
boel hoed nat hehouwe. Da zoiets wè us
uut d'and liep, stae ók vermeld in de no
tulen.
Ut was op een keer, da't buuten behoor
luk dee vrieze en de fietsen stienge ne
tuurluk buuten. Toen a't zó in de kleine
uurtjes liep, was ut hezelschap as een doe
delzak, da ka-je behriepe. Vo Jewannus was
ut henoeg hewist en nae ofscheid henomen
'tèn, is turn nae buuten hedwarreld. Nae
een menuutje of tiene stieng Jewannus toch
wee binnen in z'n anden te bleazen en ie
zei: Ik kan nie weg komme, want m'n
fiets is bevroze.
Afijn, di most wat an hedae worre ne
tuurluk en de fiets wier binnen hezet bie
de kachel, om te ontdooien. Jewannus kreeg
ondertussen een neute vo ut zelfde euvel.
Nae een stuitje wier de fiets wee hepre-
beerd, mè ie hieng nie voor- of achteruut.
De waerd, die nog een bitje bie z'n posi
tieven was, kwam d'r bie en toen was't
mankement vlug verholpe. Want wat bleek,
de fiets stieng op slot.
Zó zie-je mè, notulen hoeve nie oaltied
zaekeluk of soai te wezen.
Nog een rehelementsorde was, dat de
verhaederiengen oaltied mee volle maene
moste worre hehouwe. Nie vanwehe de
toestand van de gildeleden, mè vanwehe ut
licht bie ut nae ruus haen van de vroluke
gildebroeders.
Julder zie-e da ze vroeher niks onder
dee-je mee noe. Mè dat wiste je meschien a.
Tot besluut nog iets over zó'n veréne
hieng uut vroeher jaeren, naemeluk over
een tonéélverénehieng. Die waere d'r vroe
her ök nog a wat en di was't ók nog a
us een leutuhe boel.
De Tonéélverénehieng.
Vroeher jaeren bie de verénehiengen
maekte ze zelf de uutvoeriengen.
Mééstal wier d'r dan een tonéélstuk ophe-
(voerd
en dan wier d'r hoed heboerd.
Want iederéén kwam dan kieke
en dee van z'n belangstellieng laete blieke.
Op Kertjéén was een verénehieng,
die mee tonéél vanvoren stieng.
Ze dee-je zelf ieder jaer wat op de planken
(zette;
mè ze moste hoed op de kosten lette.
Zó wiere de kostuums zelf hemaekt,
anders oa de kas leeg heraekt.
A ze dee-je rippetere,
moste ze ök de kostuums prebere.
De vrouwen liepe op een keer
in pepiere rokken op en neer.
Dat oa de mannen ók hezieë
en ze wouwe de dames wè us laete rieë.
D'r wier wat mee mekoare of hesproke;
ze zouwe de vrouwen een bitje opstoke.
De rokken vonde ze dan,
waere vee te lang.
Ze oa netuurluk pret,
wan di wier de schaere in hezet.
Toen kwam de rok net onder de knieën
(terecht
en dat vonde de heren nie slecht.
Mè toen wiere ze nog a hrof,
want d'r most nog een stikje of.
De schaere was a bie d'and;
mè toen waere de dames iets anhebrand.
Ze riepe: we scheië d'r mee uut, m'n bin
(nie zot;
mee onze knieën blóöd löpe m'n vo spot.
De uutvoerieng wier toch heheve,
mè de knieën bin bedekt hebleve.
Kza nog is un keer schrieve dak bie
Merien in Wullemien was. Op die keer
waster oak un kleinzeuntje, un mahtug
oardug vintje. Ie kon ut nie an klesse, want
ie oade mee z'n voader nae un kinder-
boetderie êwist.
Beesten wille d'r oaltied nog a in bie
kinders, in dae möje mee om lere hea aje
nog jonk bin. Dat vintje oade ut mè over
heitjes, datte die zó konne sprienhe, in
brood eate ut z'n anden.
Kzei tehen Merien, in joe tied waere
die d'r heen kindurboerderièn, in oade zü
d'r wel wist oade, je heen tied oad om
d'r nae toe te hean. Ik vinde zukke dienhen
hoed, datte die d'r binne, de kinders kunne
beter mee beesten ommehae, as datte zü
oalus verrinnewere. Daerom motte maen-
sen die aat kinders oa d'r nie tehen op zie,
om un ondtje of un knientje te nemen.
Zü wê lere om d'r zealf vó te zurhen,
want anders bê je as auwelui d'r zealf
slove van.
Merien zei: ei jie nog heiten, Wullum?
Ik zei: Ja, nog tweeê, dat doek vö
oarduhheid, mè dae binne nie vee heiten
meer op durp. In de daertuher jaeren waere
d'r meer, mè ja toen was ut meer van
earmoe, datte zü op platteland heiten ieuwe.
Vroeher waere ut oalemaele hröte uussau-
wens. in de vurdiensten waere nie hroot,
dus aje de ruumte d'r vó oade kóje op vee
plekken heiten vinde.
Vroeher wier un heite de koeije van d'n
earmen noemd. In dat is heen wonder,
want a mosje mê un paer cent vó un maete
mealk heve, die paer cent kóje wee vó
wat anders hebruke.
Zo binne d'r éél wat kinders hroot
brocht mee heitemaelk. Mê ja, tis oak net
as mee oalus, dae most wè an wearkt óre.
Konne zü in de zeumer butenstae links un
kantje, dan hieng ut nog wê, mê anders
mosje om hos. Meesta wier dat in de hrip-
pen snee. Vee boeren waere blie datte
zu uut snee wiere, want dan waere zü
dae van of. In de winter mosje wat ooi oa,
of wat erte- of boonströó, in un bitje
ofval, aerpulschealen waere d'r zat.
Ja, zo hieng dat zei Wullemien. Mè ik
25
