De oude haven van Stellendam.
omdat de resten van zijn vroegere glorie
er nog duidelijk zichtbaar zijn.
Stellendam is het jongste dorp van het
eiland. Het ontleent zijn naam aan een
dam, die in 1751 werd aangelegd over
het zgn. Stellegors. Na de bedijking van
dat gors in 1780 ontstond daar de Een-
drachtpolder waarin Stellendam tot ontwik
keling is gekomen. In 1782 bouwde men er
het eerste stenen huis, terwijl er in 1819
een kerk werd gebouwd. Er ontstond een
gemeenschap van boeren en vissers. Men
viste hoofdzakelijk op garnalen. Vroeger lag
deze visserij gedurende de zomermaanden
stil. Dan hielpen de vissers de boeren bij
de oogst. Stellendam heeft vooral grote
welvaart gekend, nadat de garnalenpellerij
er zich tot een huisindustrie had ontwikkeld.
In het kader van de deltawerken zijn
thans bij de Haringvlietdam drie vissers
havens gebouwd, ten behoeve van de vissers
uit Ouddorp, Goedereede en Stellendam.
Van daaruit vaart een vloot van hyper
moderne schepen, voorzien van sterke mo
toren en uitgerust met de nieuwste navi
gatie- en andere hulpmiddelen, ter vis
vangst. De tijd van blazers, botters en
schokkers die op de zeilen voeren, ligt al
een aantal jaren achter ons. Het hierbij
afgedrukte plaatje is een herinnering aan
die tijd.
Melissant is een betrekkelijk klein dorp,
dat vermoedelijk tegen het eind van de
15e eeuw is ontstaan in de polder Oud-
Melissant. Het was vrijwel uitsluitend aan
gewezen op de landbouw en vooral de teelt
en de verwerking van meekrap zijn er van
belang geweest. In de loop van de 16e eeuw
werden de polder en het dorp Melissant
herhaaldelijk door het buitenwater bedreigd.
In 1570 overstroomde het dorp. Niettemin
wist men de dreiging van het buitenwater
te weerstaan, in tegenstelling tot het wat
westelijker gelegen dorp Roxenisse, dat
moest worden prijsgegeven.
Dirksland is het oudste dorp van Over-
flakkee. De kerk werd in 1488 gebouwd.
Door de jaren heen is landbouw er een
belangrijke bron van bestaan geweest. Voor
de afvoer van de geteelde gewassen werd
een haven aangelegd die door middel van
een vrij lang havenkanaal met het Haring
vliet in verbinding stond. Dirksland heeft
zich ontwikkeld tot een aantrekkelijk dorp,
waar ook het streekziekenhuis werd ge
bouwd.
Herkingen behoort tot de kleine dorpen.
Aanvankelijk stond er een kapel, die in 1484
tot parochiekerk werd verheven. Het oude
Herkingen verdronk in 1511. In 1604 werd
het land weer herdijkt, waarna de grond
opnieuw inundeerde. In 1682 volgde nog
maals een herdijking. Daarna ontstond het
nieuwe en huidige dorpje Herkingen, waar
in 1788 een stenen kerk werd gebouwd.
In 1418 gaf Jacoba van Beieren aan haar
moeder oktrooi tot het bedijken van het
gors Sommelsdijk. In 1430 verkocht ze
haar rechten aan Floris van Borsele. Het
gors werd tenslotte in 1465 bedijkt. Kort
daarna moet het dorp Sommelsdijk zijn
gesticht, dat zich ontwikkelde tot één van
de fraaiste plaatsen van Flakkee. Er staat
een mooie kerk die dateert uit de tweede
helft van de 15e eeuw. Sommelsdijk heeft
een tijd gekend dat naast landbouw en
handel ook de zalmvisserij er van belang
was. Tot 1805 maakte het dorp met de
heerlijkheid deel uit van Zeeland beoosten
Schelde, waarna het gebied bij Zuidholland
werd gevoegd. Nog lang daarna heeft op
het zandpad bij Sommelsdijk een grenspaal
gestaan waarop aan de ene kant Holland
en aan de andere kant Zeeland stond ge
beiteld.
Op de grens tussen Sommelsdijk en Mid-
delharnis, die tevens de grens was van
Holland en Zeeland, stond in de 17e eeuw
in plaats van een paal, een oud huisje.
Toen het in verval raakte en werd afge
broken, kwam ook de grensscheiding in
gevaar. Op 9 januari 1715 werd daarom
besloten twee grensstenen te plaatsen, één
van blauwe hardsteen op de zuidoostelijke
hoek en één van witte hardsteen op de
noordoostelijke hoek van de oostelijke fun
dering van het voormalige huisje. Zodoende
konden er „geen differenten ontstaan off
een eventueel nieuw gebouw aan de pro
vincie van Holland off Zeeland zoude moe
ten contribueren."
In 1871 stond de blauwe grenspaal er
nog, maar de namen Holland en Zeeland
waren uitgehakt.
Middelharnis en Sommelsdijk zijn door
uitbreiding van de bebouwing vrijwel één
geheel geworden. Middelharnis ontstond in
de tweede helft van de 15e eeuw. Ook de
kerk dateert uit die tijd. Het raadhuis werd
in 1639 gebouwd. Naast landbouw, was tot
in de 19e eeuw vooral de Noordzeevisserij
er een belangrijke bron van bestaan. Mid
delharnis is uitgegroeid tot een mooi dorp,
waar tegenwoordig de centrale onderwijs
instellingen van Goeree-Overflakkee zijn ge
vestigd.
Nieuwe Tonge is een dorp van bescheiden
omvang. De landbouw is er door de jaren
heen een belangrijke aangelegenheid ge
weest. Vroeger zochten de inwoners gedu
rende de wintertijd mossels en oesters op
de aangrenzende slikken, die ze dan elders
weer verkochten. Maar dat is reeds lang
verleden tijd.
Oude Tonge is een flinke plaats met
destijds een drukke haven. De kerk werd al
voor 1492 in gebruik genomen. De landbouw
was er een belangrijke bron van bestaan.
Voorts was er drukte van schepen en schip
pers in en bij de haven, waar veel goederen
werden aangevoerd en landbouwprodnkten
werden verscheept. Evenals in Nieuwe
Tonge, raapten de inwoners vroeger gedu
rende de wintermaanden veel mossels en
21
