Betere kwaliteits controle
op consumptie-mosselen
Glasaal komt uit de Middellandse
Zee en niet uit Sargasso Zee
Dankzij RIVO en Japanse biologen:
Volgens Zweedse bioloog:
Door Cor van Heugten.
Biologen van het Rijksinstituut voor Vis
serij-Onderzoek hebben, in samenwerking
met Japanse deskundigen, het geheimzinnige
micro-organisme ontdekt, dat in de zomer
en nazomer vaak ernstige darmstoornissen,
koorts en braakneigingen bij het eten van
(overigens kerngezonde) mosselen, veroor
zaakt. Dankzij een wetenschappelijk onder
zoek uit Japan staat nu ook vast welk
toxine (een licht vergif) dit zogenaamde
pantserflagelaatje (een plankton-soort) in de
mossel produceert. Het toxine veroorzaakt
de zware buikloop, die de consument en
kele dagen in 'bed houdt.
De afgelopen 10 jaar is de totale mossel-
handel en export al enkele malen stilgelegd
om de goede naam en faam van de Neder
landse mosselen hoog te houden. Van een
milieu-vervuiling of andere kwalijke ver
schijnselen is in feite dus geen sprake. Het
is een natuurlijk verschijnsel, dat nu veel
sneller door de biologen kan worden voor
speld.
In kringen van de mosselkwekers is men
erg blij met de uitslag van het onderzoek.
Nu het micro-organisme bekend is, kunnen
de biologen bij het nemen van zeewater
monsters onmiddellijk vaststellen in welke
zee of kustgebieden dit vrij zeldzame plank
ton plotseling voorkomt. Men kan dan door
intensieve monsternames de hele ontwik
keling volgen en desnoods bepaalde zee
gebieden op de Wadden of de Deltawateren
voor het mossel-vissen stilleggen. Dit maakt
het mogelijk in een veel vroeger stadium
klachten van de consumptiemarkt te voor
komen. De aanvoer van mosselen uit ge
bieden waar het pantser-flagelaatje niet te
zien is (of in zeer bescheiden mate) kan
dan rustig doorgaan. Van enige marktver
storing is dan geen sprake. In plaats van
eenmaal kan dan tweemaal of meer per
week een watermonster worden genomen
om de ontwikkeling op de voet te volgen.
De mossel, die plankton eet, heeft geen
last van de pantser-flagelaatjes en micro
organismen, die de toxine vormen. De con
sument, die de mosselen eet, krijgt zware
diarree en braakneigingen. Het is dus een
natuur-verschijnsel, dat soms optreedt bij
snel stijgende zeewatertemperaturen. De
afgelopen zomermaanden en herfstmaanden
namen de biologen dus de proef op de som
in een speciale „mossel-bewakingsdienst",
die zeewatermonsters speciaal op het micro
organisme van natuurlijke oorsprong con
troleert. In de meeste gevallen zal de aan
voer van mosselen slechts in gebieden met
die planktonbloei gesloten hoeven te worden.
Dat is erg belangrijk, omdat klachten van
de consument tot anti-reclame lijden, die
nu voorkomen kan worden. Op het uitge
breide en verbouwde Rijksinstituut voor
Visserij-Onderzoek in IJmuiden werd 12 juni
een open dag gehouden. Er was in foto
vergrotingen een afbeelding van het micro
organisme te zien, met een wetenschappe
lijke verklaring van de toxyne-overlast. Ja
panse biologen en chemici zijn er onlangs in
geslaagd het toxine te isoleren. Ook dat is
van groot wetenschappelijk en medisch be
lang. Men kent nu dus ook de aard van
de klachten, die de consument zo ziek en
misselijk maken.
De mosselkwekers en -handelaren zijn erg
blij met de resultaten van het RlVO-onder-
zoek van de afdeling van mevr. Kat, mevr.
Van de Kerkhof en waarnemend RlVO-di-
rekteur dr. Hagel. Het voorkomen van
klachten is beter dan genezen. Tot nog toe
moesten altijd klachten van een groot aantal
smulpapen worden afgewacht om in te grij
pen. Ook het stopzetten van de binnen
landse handel en export van mosselen is
altijd een kwalijke zaak, die bij het publiek
ook niet goed overkomt. Wie goed ziek is
geweest, raakt voorlopig echt geen mossel
meer aan.
Opmerkelijk is wel, dat er vaak Machten
komen van mensen, die mosselen in het
wild rapen of zoeken. Voor deze zelfver-
zorgers is het wellicht toch verstandig, dat
het RIVO een waarschuwing blijft uitgeven
geen mosselen te plukken of te rapen in
gebieden, waar deze plankton-explosies zich
voordoen. Er is ook wel eens een wilde
handel in mosselen, die zich niets van de
kwaliteitsvoorschriften aantrekt.
De mosselen in de winkels zijn voortaan
beslist „brandschoon". Aanvoer van mosse
len uit wateren met te veel pantserflagelaten
wordt onmiddellijk gestaakt. Zo heeft de
Nederlandse mossel er weer een nieuwe
kwaliteits-garantie bij. De consumptie is de
laatste jaren met tientallen procenten ge
stegen.
Ook voor vele sportvissers op zee is dit
verhaal erg leerzaam. Duizenden bootvis
sers plukken mosselen op paalhoofden en
havenwerken. De kwaliteit van die mosselen
is meestal goed als ze onder de laagwater-
lijn worden geplukt. Er komt dan nooit olie
of ander drijvend vuil op zee bij. Maar ook
deze mosselen kunnen het beruchte toxine
bevatten, als dat zeegebied met deze na
tuurlijke plankton-groei te maken heeft.
Tekst: Cor van Heugten.
De glasaal, die elk voorjaar het West-
Europese kustwater binnenzwemt, wordt be
slist niet in de Sargasso Zee geboren,
maar zeer waarschijnlijk in het warme wa
ter van de westelijke Middellandse Zee.
Deze nieuwe veelbelovende theorie is
afkomstig van de Zweedse bioloog dr. Ber-
til Ostrom, die het verhaal van Duitse
onderzoekers over de warme golfstroom
vanuit de diepten van de Sargasso Zee
een fabeltje noemt. Ook Nederlandse pa
ling-biologen (als dr. C. Deelder en de
wetenschappelijke onderzoeker van de Am
sterdamse rijksuniversiteit dr. J. van
Utrecht), hechten grote waarde aan de
Zweedse theorie. Beide biologen geloven
al jaren niet meer in het warme golfstroom-
verhaal, waarin de glasaal-larven, zeker
drie jaar onderweg naar de Nederlandse
kust, zouden zijn.
östrom heeft geen keiharde bewijzen,
maar wel opmerkelijke aanwijzingen voor
zijn theorie. Hoe dan ook, hij getuigt op
grond -van de nieuwste hydrografische in
zichten, dat de aloude theorie van de
warme golfstroom, die de zwemmende glas
aal zou meevoeren, verwerpt. De golfstroom
werkt beslist niet en loopt ook niet zoals
alle oude leerboeken van voor 1976 en
zelfs 1980 vertellen.
De Zweedse bioloog bezweert, dat de
grote paaiplaats voor de Europese aal in
het westelijk deel van de Middellandse
Zee zou liggen. Dus achter de Straat van
Gibraltar, op grote diepte, in warm water.
Ook de grote aantallen glasaal, die in Italië,
op de Joegoslavische kusten, Turkije en
zelfs Egypte worden aangetroffen, moeten
uit de Middellandse Zee afkomstig zijn.
De biologen hebben al vele jaren hun
twijfels gehad over het Duitse verhaal van
Schmidt. Het leek al onwaarschijnlijk, dat
dermate grote aantallen glasaal, na de
lange tocht over de oceaan vanuit de Golf
van Mexico en daaromtrent, zo massaal
de Middellandse Zee bij Gibraltar zouden
binnentrekken.
De uitspraak van de Zweed heeft enorme
beroering onder de biologen veroorzaakt.
Dr. C. Deelder en dr. J. van Utrecht menen,
dat er meer lokaties zijn, waar de paling
paait. En de westelijke diepten van de
Middellandse Zee zouden wel eens een
belangrijke kraamkamer kunnen zijn.
31
