Avtew yje e/C/ccuzr
meuer met
ru<j tc&fceren/
Wc zcwcCesv (Jomcrv
/jet Ze&cC
met mees bsmumt/
kwamen (u raadt het niet) vanzee.
Want het ging om de marine-meteoro-
logie!
Een merkwaardige man, een vrij on
bekende doorzetter en vechter, l.t.z. H.
M. Jansen, komt de eer toe (1851) daar
over als eerste gepubliceerd te hebben,
na bestudering van talloze journalen van
Nederlandse oorlogsschepen (zeilschepen
dus). Eer hij daartoe toestemming kreeg
van de Minister van Marine is er wat
wind door de zeilen geblazen! Maar,
zijn konklusies bleken steekhoudend en
ook bruikbaar voor de handelsvaart. Er
„zat wat in" als je, om de Kaap, koers
zette naar Indië en dankzij Jansen de
reis met een 14 dagen kon bekorten.
Ministeries van Marine en Binnen
landse Zaken (Thorbecke) kwamen tot
samenwerking om, in navolging van de
Ver. Staten waar „Sailing Directions"
verschenen, hier tot iets dergelijks te
komen. En inderdaad, nadat Thorbecke
in persoon een bezoek gebracht had aan
het instituut van Buys Ballot, (B.B. stel
de vast, dat de minister in één kwartier
de portee van de zaak begreep!), kwam
het Koninklijk Meteorologisch Instituut
tot stand. En op 31 januari 1854 begon
nen de officiële werkzaamheden onder
leiding van (a) Jansen als direkteur
waarnemingen ter zee, (b) Krecke dito
te land, onder supervisie van de hoofd-
direkteur prof. dr. C. H. D. Buys Ballot
(jaarwedde 500,
Op eerdere opstellen volgden nu snel
vele publikaties die door de maritieme
meteororlogie over de hele wereld wer
den geraadpleegd (Beredeneerde Jaar
verslagen, e.d.) Weldra verschenen in
ons land waarnemings„stations" (Vlis-
singen pas laat, 1879). Maar die beston
den ook in het buitenland, zodat er vrij
spoedig gegevens beschikbaar komen
over een gebied van de Orkaden via
Hamburg tot Moskou en via Genève tot
De Bilt.
Er is een klacht uit die periode:
.den telegraph (is) te kostbaar.
maar in 1860 worden de „telegraphische
seinen" algemeen en in 1882 komt het
eerste (telegrafische) weerbericht voor
de landbouw uit.
Het duurt veertig jaar eer het vele
werk wordt bekroond met het bijeen
brengen en de betrouwbaarmaking van
gegevens waardoor de grondslag is ge
legd voor de wereldklimatologie.
Het gedenkteken te Kloetinge toont
een schematische weergave van één door
Buys Ballot bedacht instrument (de
aëroskoop), dat het mogelijk maakte van
ver de af wij kings verschillen op de ba
rometer waar te nemen. Het is in on
bruik geraakt. De taak werd later met
gemak door de radio overgenomen. De
weerkundigen van het KNMI bedachten
en ontwierpen in de loop van de de
cennia vele instrumenten (Olland te
Utrecht vervaardigde ze), die gebruikt
werden op de verst verwijderde plaatsen
Zo nam, in een internationaal plan,
ook Nederland deel aan waarnemingen
in het Noordpoolgebied. Buys Ballot's
latere opvolger, dr. Snellen, had de lei
ding. Men werd hier doodongerust, om
dat er maandenlang geen enkel bericht
doorkwam. Buys Ballot, het is tekenend
voor zijn karakter, drong aan op een
zoek-expeditie waarvoor geen gelden be
schikbaar bleken. Maar hij stelde zich
met zijn privé-vermogen 204.000,
garant voor een hulpexpeditie.
Pas dertien jaar na zijn dood kwam
er, dankzij de bemiddeling van de heer
Van Citters bij de Portugese regering,
regelmatige weerkundige berichtgeving
van de Azoren, die voor „De Bilt" ui
terst belangrijk waren.
Meldingen die van (heel) ver komen,
zijn onmisbaar zoals bleek toen vele
Duitse duikboten de weerkundigen van
Hitier een gunstige periode voorzegden
om de veldtocht van 1940 te starten.
Naar het heet zijn de werken aan de
Oosterschelde thans, onuitvoerbaar zon
der nauwe samenwerking (Zierikzee!)
met het KNMI (hoewel Dosbouw/Rijks-
waterstaat om nadere gegevens ver
zocht onze correspondentie onbeant
woord lieten). Een Zuid-Bevelandse
boer/fruitteler verzekert: „Op De Bilt
Carla Pols: „Korte Metten".
kun je vertrouwen! Als ze werkbaar
weer voorzeggen, reken er dan gerust
op." Een Oosterschelde-visser zegt:
„Geen dag of ik stem af op Scheve-
ningen-Radio. Daarop kun je je veilig
verlaten."
Twee praktijkmannen die, over de
hoofden van de betrokkenen van van
daag, daarmee hulde brengen aan Buys
Ballto, de grondlegger van de meteoro
logische toepassingen in Nederland, een
ontzagwekkend Zeeuws geleerde.
Biografie: C. H. D. Buys Ballot
door dr. E. van Everdingen.
's-Gravenhage, 1953.
LIJST VAN ONDERSCHEIDINGEN.
Erelid van:
österreichische Gesellschaft für Meteorolgie.
Gesellschaft für Erdkunde, Berlijn.
Société de Médicine, Antwerpen.
Meteorological Society, Londen.
Deutsche Meteorologische Gesellschaft.
Naturforschende Gesellschaft, Bamberg.
Maatschappij Felix Meritus.
Kon. Zoölogisch Genootschap Natura Artis Magistra.
Kon. Ned. Aardrijkskundig Genootschap.
Bataafsch Genootschap der proefondervindelijke Wijsbegeerte.
Lid van:
Akademie der Naturforscher, Halle.
Keizerlijke Akademie der Wetenschappen, St. Petersburg.
Scottish Meteorological Society.
Schweizerische Naturforschende Gesellschaft.
Physikalische Gesellschaft, Berlijn.
Physisch Geografische Gesellschaft, St. Petersburg.
Société des Sciences, Luxemburg.
Manchester Literary Philosophical Society.
Naturforschende Gesellschaft, Emden.
Wetterauische Gesellschaft.
Associazone Meteorologica Italiana.
Académie Royale des Sciences, des Letteres et des Beaux Arts de Belgique.
Society for the encouragement of Arts, Manufactures and Commerce.
Naturforschende Verein, Riga.
Kais. Kön. Geologische Reichsanstalt.
Societas Scientiarum Fennica.
Kön. Akademie der Wissenschaften, Pruisen.
Keiz. Akademie v. Natuurwetenschappen, Moskou.
Société de Statistique, Marseille.
Société Vaudoise des Sciences Naturelles.
En bovendien nog van elf Nederlandse verenigingen, genootschappen
en bonden.
VERJAERBAG.
Mn besten braven 'Endrik,
ie wor noe tachtig jaer.
Daerom de beste weinsen
van oons; da's ganslik klaer.
Oons weinse vee gezond'eid
voe joe en voe je wuuf.
Ik dienk: je za wè feëste,
da's dan 'n eele kluuf.
Bie meinsen op die leeftied
staet 't öod d'r nie mi nae.
Maer a'k 't goed verstaen ae,
dan za 't bie jeo nog gaeë.
Daerom: mie aol de guusjes
is joe dat feëst gegund.
Eet van de lekk're taerten
en drienk zovee je kunt.
Mae nie te vee, want anders
dan zén ze: die was zat.
Ie ao te vee gedroenke
en viel plat op z'n gat!
Arjaen.
29
