De ballonnen en Soartje
Van
schrievers in en over oonze taele
erme béést mè bie julder in de hang
heleid, want 'k wouw julder bie 't féést
nie store.
Un paer d'r nog wat schaepaehtug
stae lache, mè 't féést was wè verbie
ondertussen.
In een groot aantal gevallen gaat het
om wat oubollige histories of gedichtjes,
al zijn er ook uitgaven met een meer
serieus karakter. Echte literatuur komt
minder vaak voor bij publikaties in de
streektaal, hoewel ook daar voorbeelden
van te noemen zijn.
Zö zie-je mè oe of un misverstand
tot wat vo hevolhen kan lei-je. 't Ver-
hael van Soartje dat ak julder nog wil
vertelle, is eihenluk nie zö zeer un mis
verstand, mè eihenluk meer un mishreep
„Diengen die a je nie behriepe kan"
is geschreven door W. P. Balkenende en
van foto's voorzien dankzij mevrouw
W. J. C. Dees - Balkenende uit Wol-
phaartsdijk, de heer C. Remijnse uit
Wolphaartsdijk en het archief van de
gemeente Reimerswaal. En is uitgegeven
bij Drukkerij Markusse in Wissenkerke.
Het werkje is „mie vee êêrbied" opge
dragen aan de Zeeuwse dialektkundige
mevrouw E. J. van den Broecke-de Man.
De schrijver behandelt vanuit een
protestants-christelijke, calvinistische
levensovertuiging het wedervaren van
een Zuid-Bevelandse familie tijdens de
watersnood van 1953. Mensen, die het
zelf allemaal meegemaakt hebben, zullen
in dit boekje veel dingen herkennen.
De beschrijving van de feiten, die ver
weven zijn in „het verhaal van Kees
en Janna" komt ons als vrij exact voor.
Mogen we de advertenties geloven,
dan zou hier sprake zijn van een stuk
proza in het dialekt van Wolphaartsdijk.
In Wolphaartsdijk werd (en wordt)
West-Zuid-Bevelands gesproken.
Voorzover wij dat hebben kunnen
vaststellen, is er van een eigen Wol-
phaartsdijks dialekt nauwelijks sprake.
Al zijn er enkele woorden, die wat uit
spraak betreft, enigszins afwijken van
de uitspraak op overig Zuid-Beveland.
Een typisch Wolphaartsdijks idioom
hebben wij althans niet meer kunnen
waarnemen.
Oudere Wolphaartsdijkers noemen
hun dorp (samen met Oud-Sabbinge)
wel „ut land van bos, daoken en kiek-
noe". („Bos" zowel als „daoken" in de
betekenis van „dadelijk, onmiddellijk").
Maar deze uitdrukkingen men hoort
ze nog maar zelden vandaag-de-dag
komen ook elders in Zeeland voor. Bo
vendien is het erg moeilijk om de paar
geringe klankverschillen die Wol
phaartsdijk wel heeft, precies in schrift
vast te leggen.
Het boekje lijdt aan hetzelfde euvel
als menig ander werkje in het Zeeuws:
het gebrek aan een goede, algemeen
geldende spelling. Dat leidt vrijwel au
tomatisch tot slordigheidjes, die men
de schrijver nauwelijks mag verwijten.
Het woordje „erg" bijvoorbeeld, zien
we in dit boekje op minstens drie ma
nieren gespeld: met een „g", zowel als
met een ,,h'.. Een enkele maal heeft de
schrijver zich te veel door het Neder
lands laten beïnvloeden. Zo heeft hij
het op bladzijde 15 over „moeder in d'r
daegse Zuudbevelandse kléren". Het
woord „kleren" wordt in dat verband
niet gebruikt. Men heeft het in Wol
phaartsdijk (en elders) over „daegs
ghoed", als men zijn gewone dagelijkse
kleding bedoelt.
Nochtans hebben wij bewondering
voor de over het algemeen toch wel
geslaagde poging van Balkenende het
aangrijpende gebeuren van 30 jaar ge
leden door middel van een verhaal en
vanuit een bepaalde invalshoek te be
schrijven in de streektaal. Het boekje
zal vooral oudere lezers, maar ook ge-
interesseerde jongeren, zeker aanspre
ken. (Winkelprijs: 9,50).
Van geheel andere aard, en zeker niet
expliciet Zeeuws, is „Nederlands, het
verhaal van een taal" geschreven door
de taalkundige Omer Vandeputte. Van-
deputte, een Vlaming, stelde dit boekje
samen voor de Vlaams-Nederlandse
Stichting „Ons Erfdeel", die het boekje
ook uitgaf.
Vandeputte schreef in helder en goed
Nederlands in beknopt bestek, maar toch
duidelijk en nauwkeurig het verhaal van
onze taal, die door ruim 20 miljoen
mensen in Europa wordt gesproken. Hij
In de wienkel van Soartje op d'n oek,
is ter oaltied vee bezoek.
Je kan d'r ök van oalus kööpe,
dus laet Soartje mè lööpe.
D'r zeune elpt ök vee mee in de zaek
en 't is ök nog un vrolukke snaek.
Ie kööpt oal de zaeken in vo't bedrief,
zö ei ieder z'n herief.
Noe was'ter voruhhe weke un reizuher an de deure
en die veint die bleef mè zeure.
Ie most zeune Arjoan spreke, oa'tun hezeid;
die is nie tuus, oa Soare uutheleid.
Afijn, helokkug kwam Arjoantje d'r net anhehae,
toen ei'tun tehen Arjoan z'n verhael hedae.
'k Most joe persee zei'tun toen,
want 't is alléén vo veinters te doen.
Komme mee voorbehoedsmiddels mö-je behriepe,
zouw joe dat wat lieke?
Ze verkööpe hoed, want ut is Durex;
un hoed merk, je stae perplex.
E noe, da's hoed, zei Arjoan, lei ze di mè neer,
dan zie m'n mè de volhunde keer.
En zö hezeid, zö hedae;
dien reizuher is toen wee deur hehae.
Mè toen kwam Soartje in 't heweer;
ze vroeg: wat ei-je hekocht van dien meneer?
O, dat bin ballonnen, zei Arjoan, mee un rooi-je kop.
Da's leuk, zei Soartje, da's nooit hin strop.
Afijn, toen dan de volhunde klant kwam anhelööpe,
wouw Soare heliek a ballonnen verkööpe.
Want ze wist, die ei tuus
un berg mee kleine huus.
Dirom liet ze de ballonnen zieë;
ze docht: 'k maeke d'r wee één blieë.
Mè die vrouwe most ze nie
ze zei: zokku ballonnen ouw je zelf mè.
Tekst: Joris van Hoedekenskerke.
Met het boekje „Diengen die a je nie behriepe kan" is de inmiddels
niet onaanzienlijke hoeveelheid poëzie en proza in Zeeuws dialekt weer
toegenomen. Het feit, dat er nog steeds boeken en boekjes in het Zeeuws
verschijnen werkjes, die niet alleen een uitgever, maar ook lezers
blijken te vinden is een goede zaak. Kennelijk wil een niet te ver
waarlozen deel van het publiek in Zeeland en daarbuiten, verhalen en
gedichten in de eigen streektaal lezen.
En als we ons niet vergissen, neemt die behoefte toe, niet alleen in
deze provincie, maar ook elders in het land waar nog streektalen wor
den gesproken. Niet alleen boeken en bundeltjes, maar ook grammo
foonplaten met gesproken woord en liedjes in dialekt vinden gretig aftrek.
22
