WATERLEIDING
Maar hoe bescheiden ook de eischen
zijner bezoekers zijn, het comfort liet er
te wenschen over in de appartementen,
welke de inwoners hadden beschikbaar
gesteld, en de ruimte in Schuttershof en
Badhotel was te gering voor het aantal
reizigers.
Aan beide bezwaren werd in den zo
mer van 1888 tegemoet gekomen door
het inrichten van meerdere eenvoudige,
doch nette woningen en door het stich
ten van het hotel „Villa Marina".
In een bepaalde behoefte was dus
voorzien. Geen enkele der ondernomen
zaken getuigde van speculatiezucht.
Slechts één zaak ontbrak. Een ruimer
gebouw op het duin ten gerieve der bad
gasten. Vijftig jaren lang had het bad
paviljoen op den top der duinen den
storm getrotseerd. Van enkele families
was het getal zijner bezoekers tot eenige
honderden aangegroeid en hoe vriende
lijk het helder witgepleisterde gebouw
tje ons van buiten en van binnen ook
toelachte, 't was te klein geworden voor
het beoogde doel.
Ook die wensch is thans vervuld. Door
de zorgen der toenmalige badcommissie,
de heeren H. J. Boogaert, J. C. Lants-
heer en H. M. Kesteloo, heeft zich eene
vennootschap gevormd, welke het ge
bouw stichtte, waarvan de plaat ons een
juiste voorstelling geeft. De heer J. J.
van Nieunkerke te 's Hage, die het ont
wierp en aan wiens welwillendheid vo
renstaande teekening te danken is, heeft
zijn onderwerp con amore behandeld,
getuige daarvan evenzeer het gebouw,
dat aan de rechterzijde van het badhuis
is geteekend, de villa des heeren Alden-
brtick uit Brühl.
Met het oog op de hevige noordwes
telijke stormen, die 's winters op onze
eiland-badplaats kunnen heerschen, is
de hoofdgevel naar de zuid- of landzijde
gekeerd. Ook aan den oostelijken gevel
Wanneer we de Provinciale Zeeuwse
Courant mogen geloven (en dat doen we
toch grif?), was 1983 een droog jaar.
Ondanks de bijna-zondvloed-regens in
het uitzonderlijk natte voorjaar, zodat
er pas omstreeks juni suikerbieten ge
zaaid konden worden. Bijzonder droog.
Maar 1911?
De zomer van 1911 was buitengewoon
droog. Sinds mensenheugenis was er
niet zo weinig regen gevallen gedurende
zo'n lange tijd. Het was een benauwde
tijd voor de dieren en een zorgelijke tijd
voor de mensen. Veel erger dan we ons
nu kunnen denken. Alle leven was af
hankelijk van de regen. En die kwam
niet. In geen maanden.
Wij hebben er nu geen idee meer van,
hoe zuinig je met water kunt zijn. Met
welk een klein plasje in een teiltje
groenten gewassen kunnen worden, om
dat zelfde water nog eens te gebruiken
is meerdere versiering aangebracht. Die
naar het westen en noorden zijn een
voudig. Een ruim terras voor verschil
lende doeleinden dienstig, ligt tusschen
het gebouw en den rand der duinen.
Behalve een ruime zaal bevat het ge
bouw een biljartkamer, leeskamer en
damessalon, met toren en belvedère.
Verder een vestiaire naast de ruime
vestibule en een bureau. In het souster
rein vindt men keuken, kelders, bad
kamers, bediendenkamers en woning
voor den concierge. Bijna het gansche
gebouw is omgeven door een veranda,
die, aan de zuidzijde op bogen rustend,
een aangename, windvrije zitplaats zal
opleveren en waarheen een flinke ar-
duinsteenen trap toegang verleent, ter
wijl de noordelijke ingang langs een
zachtglooiende helling bereikbaar is.
Zou een prins gekomen zijn om de
slapende schoone te wekken? Zouden de
krachtige golfslag en het kristalheldere
zeewater van Domburg's kust en het
uitgestrekte bosch, dat zijn duinen be
dekt en waarin het als 't ware verscho
len ligt, een aantrekkingskracht gaan
uitoefenen op den vreemdeling, die
daaraan behoefte gevoelt?
't Is opmerkelijk, dat juist thans door
de hooggewaardeerde beschikkingen van
mevrouw de douairière De Bruijn-Bod-
daert het aloud, nabijgelegen kasteel
Westhove is bestemd tot een verblijf
voor herstellende kinderen, en die in
richting nog dezen zomer zal worden
geopend. Die beschikkingen spreken lui
der in 't belang van de badplaats Dom
burg dan ooit de krachtigste reclame
zou vermogen en zijn wellicht de grond
slag voor zijne toekomst: eene toekomst
waaraan niet valt te wanhopen, zoolang
zuivere lucht en zonneschijn tot de
krachtigste regeneratoren van het leven
zullen gerekend worden.
voor het wassen van de geschilde aard
appels. En dan nog een keer je eigen
handen of zelfs je gezicht. Om het daar
na zorgvuldig weg te gieten in een bed
met verdorrende groente.
Welputten werden brak of gaven niets
meer. Regenbakken vingen niets op en
het water slonk zienderogen. Maar re
gen kwam er niet.
Boeren gingen met een kar lege kui
pen naar de stadsvesten van Goes om
er water te scheppen voor het vee in
de weilanden. Beter dat stinkwater dan
helemaal niets.
Maar de regen bleef uit. Huisvaders
zetten een ladder in de regenbak om na
te gaan hoe weinig sporten er nog onder
het oppervlak verdwenen. En soms daal
den ze er in af en konden alleen maar
naar boven roepen, dat het er bar slecht
voor stond. Als er niet gauw regen
kwam.Hoewel, de kwaliteit van het
water was nog goed. Dat kon je zien.
Want er wemelden rode waterluizen in!
Op een Zuid-Bevelands dorpje was
Keesje van de Linde ondermeester van
de twee-mansschool. Winter en zomer
droeg hij een grijs jacquet, waarin hij
niet alleen twee binnenzakken had, maar
bovendien ook nog twee diepe zakken
in de achterpanden.
In de linker-binnenzak op zijn hart
dus droeg Keesje iets zeer bijzonders
mee. Jaar in, jaar uit: de Grondwet van
het Koninkrijk der Nederlanden. Welis
waar was dat maar een erg dun boekje,
maar het was dan toch maar De Grond
wet!
Hij had er natuurlijk wel niets aan,
maar het dwong ontegenzeggelijk heel
wat respekt af bij de dorpelingen. Hij
alleen had De Grondwet in zijn billen-
tikker. En niemand anders.
Ziet u, hij leefde dan ook nauwelijks
een eeuw na de Franse Revolutie. Zo
kort is dat nog maar geleden. En grond
wet en grondwettelijke rechten waren
duur bevochten zaken. Keesje las wel
nooit in zijn boekje, maar hoewel het
nooit dienst deed, droeg hij het toch
maar op zijn hart. En is er vandaag
de dag nog één vaderlander, die dat
durft zeggen?
Keesje van de Linde sprak ook vaak
grote, belangrijke woorden uit als Libe
raal, Sociaal Contract, Patriot, Vrijheid,
Gelijkheid, Broederschap, Verlicht,
Staatkunde, Goeman Borgesius en zo.
Keesje wist zijn weetje. Want hij las
ook nog de Goese Krant, die drie keer
in de week verscheen. En daar stond
heel wat in. Ook wel ingezonden stuk
ken.
In verband met de rampzalige droogte,
die maar geen einde scheen te krijgen,
verscheen er ook een ingezonden stuk
van Keesje van de Linde. Hij kwam
met niets minder op de proppen dan
met het idee dat Zuid-Beveland een
waterleidingnet behoorde te hebben.
Het was een grondwettelijk recht van
ieder staatsburger in een verlichte natie
om over drinkwater te beschikken. Er
waren meer gebieden met waterlei
dingen.
Elders werd het wel uit de duinen
gehaald, maar omdat Zuid-Beveland
duinloos is, moest het van verderop
komen. Noord-Brabant had zandgron
den en daaronder vermoedde de schrift
steller wateraders. (En dat bleek later
nog waar te zijn ook). Er moest gepompt
en gepers worden. Er moesten water
torens komen. (En Goes heeft er nog
één, die meer dan de moeite van het
bekijken waard is. Oudelande had tot
in de Tweede Wereldoorlog trouwens
iets dergelijks). En om de volksgezond
heid te dienen en de zaak te laten ren
deren moest er een verordening komen,
zodanig dat ieder woonhuis een aanslui
ting moest hebben.
Of Keesje van de Linde nu echt de
eerste was, die met dit idee kwam, mo
gen we betwijfelen. Maar de waterlei
ding is er gekomen. Ieder woonhuis
kreeg een kraan. Ik zegge: één kraan.
Nooit heb ik als kind geweten, dat de
spilzucht ergens zo ver ging, dat men
in huis twee of meer dan twee kranen
had.
Om op de kosten te besparen en toch
aan de verordening te voldoen, werd
die kraan juist achter de voordeur aan
gebracht. Dat scheelde nogal wat meters
pijp. Zo'n voordeur kon wel helemaal
open. Dat gebeurde bijvoorbeeld bij een
Tekst: J. Kousemaker.
22
