wit
rood
bia uw
zwart
ZEEUWSE VLAGGEN
OP EEN RIJ GEZET
Inleid ill" (I)
Alleen Brouwershaven onlbreekl nog
door Jos Poels en J. F. van Heyningen
Op verschillende plaatsen in de stad en ook
in het dorp kan men tegenwoordig vlaggen ont
waren waarvan niet direct duidelijk is waar ze
voor staan. Welke ambassade is hier ge
vestigd", heb ik eens iemand gekscherend ho
ren zeggen die voor het raadhuis zo'n dundoek
bekeek. Bij navraag binnen bleek het de ge
meentevlag te zijn. Net als het gemeentewapen
behoort de gemeentevlag tot de plaatselijke
herkenningstekens.
Sommige steden hadden al enkele eeuwen ge
leden een eigen vlag. Deze plaatsen hadden met
elkaar gemeen dat ze aan zee lagen. Schepen
uit die steden gebruikten de plaatselijke vlag
als herkenningsteken. Daarmee bevoeren zij de
wereldzeeën. Op oude schilderijen zijn die vlag
gen nog te vinden, zoals bijvoorbeeld die van
Vlissingen. De plaatsen die niet aan zee lagen,
kenden vaak ook geen eigen vlag. Het instel
len daarvan is voor die gemeenschappen pas
na de Tweede Wereldoorlog op gang gekomen.
De eerste aanzet om elke gemeente een ei
gen vlag te geven, dateert van net vóór de oor
log. In 1938 werd het feit herdacht dat konin
gin Wilhelmina veertig jaar eerder de troon had
bestegen. Op initiatief van het Centraal Bureau
.leugdhulde in Den Haag kreeg elke gemeente
een eigen „defileervlag" cadeau.
Al die Nederlandse vaandels zijn aan de
toenmalige vorstin in een rij v oorbijgetrokken.
Deze defileervlaggen hadden eenzelfde uiter
lijk. De Zeeuwse vaandels hadden horizontale
geel-rood-blauw-witte banen. In de linker bo
venhoek was een vierkant uitgespaard waarin
het gemeentewapen was afgedrukt. Zo was er
toch enig verschil tussen de vele doeken. Als
echte vlaggen zijn de defileervlaggen echter
nooit gezien, omdat ze als het ware zijn opge
drongen. Gebruikelijk is dat een gemeenteraad
de plaatselijke vlag vaststelt.
Vanaf 1950 komt het instellen van eigen, her
kenbare gemeentevlaggen goed op gang. In de
jaren vijftig is het de Hoge Raad van Adel in
Den Haag die de eerste ontwerpen levert. De
ze vlaggen vertonen in veel gevallen louter ba-
nenpatronen. Meestal horizontaal, soms ver
ticaal en slechts zelden schuinsgewijs. Die ba
nen hebben kleuren die zijn ontleend aan de
belangrijkste kleuren uit het gemeentewapen.
In de jaren zestig begint ook de Stichting voor
Banistiek (Vlaggenkunde) en Heraldiek in Mui-
derberg gemeentebesturen adviezen te geven
voor een eigen vlag. Het resultaat daarvan is
dat er een kettingreactie ontstaat. Veel plaat
sen willen een vlag omdat de buurgemeente er
óók een heeft gekregen.
Vooral voorzitter KI. Sierksnra van de Stich
ting voor Banistiek en Heraldiek heeft veel -
ook in Zeeland - vlagge-ontwerpen geleverd.
De laatste jaren hebben ook anderen zieh
gestort op het ontwerpen van gemeentevlaggen
aan de hand van historische gegevens. In dit
verband moeten de oud-burgemeester mr. G.
A. Bontekoe van Ooststellingwerf en de vlag-
genkundige J. F. van Heyningen in Utrecht
worden genoemd. Het resultaat van de bemoei
enissen van al deze in vlaggen en wapens geïn
teresseerden was, dat er een rijk geschakeerd
beeld ontstond aan verschillende modellen ge
meentevlaggen. Van de 749 gemeenten, die Ne
derland sinds 1 januari 1984 telt, zijn er iets
meer dan zeshonderd die een vlag hebben, én
die ook gebruiken.
Gemeentevlaggen worden vaak alleen uit
gestoken als er plaatselijk iets valt te vieren.
De burger, die deze vlag óók mag uitsteken (be
halve op nationale feestdagen als het rood-wït-
blauw uit moet), kent vaak de plaatselijke vlag
niet. Tot nu toe is welgeteld één Boekje ver
schenen met de Nederlandse vlaggen. Dat ver
scheen in 1962 bij uitgeverij Het Spectrum en
werd samengesteld door KI. Sierksma.
Ook enkele toenmalige Zeeuwse gemeenten
waren hierin opgenomen. Na dat jaar is er op
gemeentelijk gebied in Zeeland heel wat ver
anderd. Van de talrijke gemeenten die Zeeland
vroeger kende, zijn er door opheffing en sa
menvoeging precies dertig overgebleven. Van
die dertig zijn er negenentwintig met een eigen
vlag. Brouwershaven moet de lijst compleet
maken. Na Friesland is Zeeland dan de twee
de provincie die geheel vlagvoerend is.
Vanaf dit nummer zullen in alfabetische vol
gorde de Zeeuwse vlaggen worden besproken
in het Zeeland Magazine. .1. F. Heyningen te
kende ze en vlaggen kundige Jos Poels schreef
er de begeleidende teksten bij. De Zeeuwse
vlaggen op een rij.
.los Poels.
AARDKNBURG.
In de gemeenteraadszitting van 21 april 1959
werd de vlag van Aardenburg vastgesteld. Op
het midden van een geel doek is een rode dub
bele burcht afgebeeld. In de poort van die
burchttoren hangt een zwart valhek. Bovendien
zijn in de toren drie raampjes ingemetseld. De
vlag werd indertijd ontworpen door de Hoge
Raad van Adel. Het woord „ontwerpen" is
hier eigenlijk niet op zijn plaats, omdat alleen
het beeld van het Aardenburgse gemeentewa
penschild op de vlag werd overgebracht.
Het wapen kreeg Aardenburg op 31 juli 1817
door een Koninklijk Besluit van koning Wil
lem I. Onduidelijk is waaraan de dubbele
burcht herinnert. Hoogstwaarschijnlijk duidt
de dubbele toren op de burcht waaraan Aar
denburg zijn naam heeft te danken. De plaats
heette vroeger Rodanborch of Rodenburg.
Op de vlag was geen plaats voor de twee leeu
wen die het eigenlijke wapenschild van Aarden
burg vasthouden en die herinneren aan de ver
dediging tegen de Fransen in 1672. Ook de
kroon, die herinnert aan de verovering van de
Zeeuwsvïaamse plaats door Prins Maurits van
Oranje-Nassau in 1604 vond geen plaats op de
vlag.
Met de gemeentelijke herindeling van
Zeeuws-Vlaanderen op I april 1970 kreeg Aar
denburg er een klein stukje van de opgeheven
gemeente Waterlandkerkje bij. Deze grenscor
rectie was dusdanig gering dat het geen invloed
had op de samenstelling van zowel het gemeen
tewapen als de vlag.
Bibliografie:
N.N. (Jos Poels): „Gemeentevlag Aardenburg
bestaat kwart eeuw" in: Zeeuws Vlaamse Koe
rier (editie: west Zeeuws-Vlaanderen). april
1984.
18
